افرادی‌که دچار پوسیدگی دندان می‌شوند ناگزیر به پر کردن آن هستند. دهه‌ها پیش تنها می‌شد از یک ماده برای پر کردن پوسیدگی دندان استفاده کرد و آن هم آمالگام بود. اما امروزه با توجه به پیشرفت‌های پزشکی و علم مواد، دندانپزشکان می‌توانند از گزینه‌های مختلفی مانند انواع کامپوزیت یا آمالگام را برای پر کردن دندان‌ها استفاده کنند. آمالگام و کامپوزیت از نظر رنگ، استحکام و ماندگاری تفاوت‌هایی دارند. دندانپزشک با توجه به شرایط بیمار، می‌تواند پیشنهاد دهد که کدام گزینه برای او مناسب‌تر است.
آمالگام چیست؟
آمالگام دندانی یک ماده پرکننده دندان است که برای پر کردن حفره‌های ناشی از پوسیدگی دندان به کار می‌رود. این ماده مخلوطی از فلزات شامل جیوه مایع (عنصری) و آلیاژ پودری متشکل از نقره، قلع و مس است. تقریبا نیمی (50%) از وزن آمالگام، شامل عنصر جیوه است. اما میزان آن به حدی نیست که خطر سلامتی برای بیمار داشته باشد.
در ادامه مزایای آمالگام را معرفی می‌کنیم:
- استحکام بالا: آمالگام استحکام بالایی دارد، بنابراین با گذشت زمان و جویدن مواد غذایی دیرتر آسیب می‌بیند.
- پر کردن سریع: زمان پر کردن دندان با آمالگام کوتاه‌تر از کامپوزیت است.
- قیمت پائین: هزینه آمالگام به مراتب مقرون‌به‌صرفه‌تر از کامپوزیت دندان است.
- طول عمر: ماندگاری آمالگام بیش از 10 الی 15 سال است.
حال معایب آمالگام در مقایسه با کامپوزیت را بیان می‌کنیم:
- ظاهر مشخص: آمالگام به دلیل فلزاتی که دارد، رنگش نقره‌ای است. بنابراین پرکردگی دندان با یک ماده نقره‌ای کاملا مشخص خواهد بود.
- میزان تراش دندان: برای پر کردن دندان با آمالگام دندانپزشک باید میزان بیشتری از دندان سالم را تراش دهد.
- چسبندگی کمتر به دندان: مواد فلزی نسبت به کامپوزیت چسبندگی کمتری با دندان طبیعی دارند. بنابراین ممکن است با گیر کردن غذا بین این فاصله پوسیدگی تشدید شود.
- محدودیت برای افراد پرخطر: کودکان، زنان باردار و افرادی که به فلزات حساسیت دارند بهتر است از آمالگام برای پر کردن دندان‌های خود استفاده نکنند.
- حساسیت دمایی: فلزات ضریب انبساط بالایی دارند. بدین سبب آمالگام هنگام خورد نوشیدنی و مواد غذایی گرم منبسط و منقبض می‌شود. این تغییرات می‌تواند دو مشکل ایجاد کند:
- حساسیت دندان به دما
- فشار آوردن به دندان یا ایجاد شدن فضا بین دندان و آمالگام
ترمیم دندان با کامپوزیت چیست؟
پرکننده‌های کامپوزیتی از ترکیبات پلاستیکی و سرامیکی تولید می‌شوند. در گذشته مواد کامپوزیتی استحکام کافی برای پر کردن دندان‌های عقب را نداشتند اما کامپوزیت‌هایی که امروزه برای ترمیم پوسیدگی دندان استفاده می‌شود به قدری مستحکم هستند که برای دندان‌های آسیاب پشتی نیز می‌توان از آنها استفاده کرد.
مزیت‌های کامپوزیت در مقاسه با آمالگام به شرح زیر است:
- زیبایی ظاهری: کامپوزیت در کالیته‌های رنگی مختلفی موجود است و رنگ آن می‌تواند کاملا مشابه با دندان باشد.
- نیاز به تراش کمتر دندان: برای پر کردن دندان با کامپوزیت پزشک می‌تواند به میزان کمتری دندان سالم را تراش دهد تا فضا برای ترمیم ایجاد شود.
- حساس نبودن به دما: کامپوزیت بر خلاف آمالگام با تغییرات دمایی منبسط/منقبض نمی‌شود. بنابراین مشکلاتی که با آمالگام هنگام تغییرات دمایی وجود داشت، رخ نمی‌دهد.
- چسبندگی بالا به سطح دندان: کامپوزیت برخلاف آمالگام می‌تواند پیوند خوبی با سطح دندان برقرار کند. بنابراین احتمال گیر کردن غذا و پوسیدگی بیشتر در این روش کمتر است.
- هزینه بالا: در مقایسه با آمالگام مواد اولیه و فناوری‌های لازم برای ترمیم پوسیدگی با کامپوزیت گران‌تر از آمالگام است.
- استحکام کمتر: در مقایسه با آمالگام مواد کامپوزیتی استحکام کمتری دارند.
- ماندگاری: طول عمر کامپوزیت تقریبا نصف آمالگام است.
- زمان پرکردن طولانی‌تر: در مقایسه با آمالگام، دندانپزشک باید زمان بیشتری برای ترمیم پوسیدگی دندان با کامپوزیت بگذارد.
تفاوت آمالگام و کامپوزیت
در جدول زیر تفاوت‌ها میان کامپوزیت و آمالگام درج شده است:
| فاکتور | کامپوزیت | آمالگام |
| ظاهر نهایی طبیعی و مشابه دندان |  |
 |
| تنوع رنگی | |
|
| ماندگاری | حداقل 5 سال | حداقل 10 سال |
| استحکام | کمتر از آمالگام | |
| میزان تراشیدن دندان | کمتر | بیشتر از کامپوزیت |
| هزینه | بالاتر | کمتر |
| ایمنی | |
|
| مناسب برای دندان‌های پیش / آسیاب | پیش و آسیاب | آسیاب |
پرکننده‌های آمالگام از جنس نقره، قلع، مس و جیوه هستند. اما پرکننده‌های کامپوزیتی از مواد رزین کامپوزیت تولید می‌شوند. هر دو روش می‌توانند پوسیدگی دندان را کاملا خوب ترمیم کنند، اما با هم تفاوت‌هایی دارند. که در ادامه بیان می‌کنیم:
ظاهر
اولین و محسوس‌ترین تفاوت کامپوزیت و آمالگام مربوط به ظاهرشان است. پرکننده‌های رزین کامپوزیت همرنگ دندان هستند. دندانپزشکان می‌توانند به راحتی رنگ رزین را مطابق با رنگ دندان طبیعی بیمار انتخاب کند تا در انتهای کار پرشدگی دندان مشخص نباشد. اما پرکننده‌های آمالگام از فلزات مختلف نقره‌ای رنگی تولید می‌شوند. ظاهر نهایی ترمیم دندان با آمالگام به گونه‌ای است که هنگام صحبت کردن و لبخند زدن فرد، پرشدگی دندان کاملا مشخص می‌شود..
طول عمر یا ماندگاری
بیشترین فلز مورد استفاده برای ساخت آمالگام نقره است. به همین دلیل استحکام و ماندگاری بالایی دارند. معمولا ترمیم پوسیدگی دندان با آمالگام 10-15 سال دوام می‌آورد. رزین کامپوزیت به اندازه فلز قوی نیست و ترمیم دندان با کامپوزیت به طور متوسط پنج سال ماندگاری دارد. در واقع با گذشت زمان، کامپوزیت ممکن است در اثر جویدن و آسیاب فرسوده شود. در هر دو مورد، با توجه به نحوه مراقبت فرد از آنها، ترمیم پوسیدگی‌ها می‌توانند برای مدت زمان طولانی‌تر یا کوتاه‌تری دوام بیاورند. همچنین، محل پر کردن دندان نیز بر مدت زمان ماندگاری ترمیم با کامپوزیت یا آمالگام تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، پر کردن دندان‌های جلویی با رزین کامپوزیت می‌تواند 10 سال یا بیشتر دوام بیاورد. اما معمولا برای ترمیم دهان‌های پشتی دندانپزشک پیشنهاد می‌دهد که از آمالگام استفاده کنید.
پایداری
اگرچه دوام و ماندگاری آمالگام بیشتر از کامپوزیت است، اما فلزات با تغییرات دمایی و خوردن مواد غذایی سرد یا گرم، منبسط و منقبض می‌شوند. انبساط می‌تواند موجب ترک خوردن دندان‌ها شود. انقباض نیز موجب فاصله افتادن بین دندان و پرکننده می‌شود. به همین دلیل ممکن است غذا زیر مواد قرار بگیرد و موجب افزایش پوسیدگی شود. اما رزین کامپوزیت با تغییرات دمایی پایدار است و تغییر اندازه نمی‌دهد. به همین دلیل پر کردن دندان با کامپوزیت این مشکلات آمالگام را نخواهد داشت.
آماده‌سازی دندان
دندانپزشکان قبل از پر کردن دندان با آمالگام یا کامپوزیت به کمک مته‌های دندانپزشکی پوسیدگی را خارج می‌کنند. هنگام انجام این کار باید مقداری از ساختار دندان سالم نیز حذف شود تا فضایی برای پرکردن به وجود آید. مقدار این تراشیدن به مواد پرکننده بستگی دارد. آمالگام به دندان نمی‌چسبد، بنابراین دندانپزشکان باید مقدار زیادی از ساختار دندان سالم را برای قرار دادن پرکردگی جدا کنند. اما کامپوزیت به دندان می‌چسبد، بنابراین دندانپزشکان نیازی به برداشتن بیشتر دندان سالم ندارند. این مزیت کامپوزیت در مقایسه با آمالگام به دندان اجازه می‌دهد تا استحکام طبیعی خود را حفظ کند.
نحوه انجام
دندانپزشکان بعد از برداشتن پوسیدگی با آمالگام حفره را پر می‌کنند. اما برای پر کردن دندان با مواد کامپوزیتی نمی‌توان به یکباره کل حفره را پر کرد. به منظور افزایش استحکام و چسبندگی کامپوزیت به دندان، مواد باید به صورت لایه لایه روی هم قرار گیرند و سپس با کمک نور ماوراء بنفش یا لیزر سفت شوند. یعنی دندانپزشک وقتی اولین لایه کامپوزیت را داخل حفره پوسیدگی گذاشت نور ماوراء بنفش را به لایه می‌تاباند تا مستحکم شود. سپس لایه بعدی و بدین ترتیب کل پوسیدگی پر می‌شود. بنابراین زمان پر کردن دندان با کامپوزیت نسبت به آمالگام طولانی‌تر است.
تفاوت قیمت آمالگام و کامپوزیت
به طور کلی هزینه پر کردن دندان با کامپوزیت بیشتر از آمالگام است. زیرا فناوری ساخت مواد اولیه، نحوه آماده‌سازی و انجام کار آن پیچیده‌تر است. از طرفی بیمه‌های عادی در کلینیک‌های خصوصی هزینه‌های پر کردن دندان را پوشش نمی‌دهد اما گاهی اوقات طرح‌های بیمه تکمیلی ممکن است آمالگام را پوشش داده اما شامل هزینه کامپوزیت نشود. برای اطلاع دقیق از پوشش بیمه یا هزینه پر کردن دندان با کامپوزیت یا آمالگام باید از کلینیک مورد نظر خود پرس‌وجو کنید.
پر کردن دندان با کامپوزیت بهتر است یا آمالگام؟
برای انتخاب مواد پرکننده، تفاوت‌های بین این دو را باید در نظر بگیرید. دندانپزشک با توجه به شرایط دهان و دندان و تقاضا بیمار انتخاب می‌کند که کامپوزیت برای پر کردن دندان‌های او مناسب‌تر است یا آمالگام. ظاهر، استحکام، دوام و… هر کدام می‌توانند تعیین کنند که در شرایط خاص کدام گزینه بهتر است.
به طور کلی محل پوسیدگی دندان تعیین می‌کند که بهتر است از کامپوزیت یا آمالگام برای ترمیم پوسیدگی استفاده شود. مثلا برای دندان‌های جلویی زیبایی به استحکام ارجحیت دارد. اما برای دندان‌های پشتی استحکام مهم‌تر است.
سوالات متداول
مراقبت‌های بعد از پرکردن دندان با کامپوزیت و آمالگام متفاوت است؟
تقریبا خیر. بعد از اینکه دندان‌ها پر دند شما باید صبر کنید تا اثر بی‌حسی دندان برطرف شود. سپس می‌توانید به رژیم عادی غذایی خود بازگردید. البته دندانپزکان توصیه می‌کنند بعد از پر کردن دندان با کامپوزیت حداقل به مدت 5 ساعت چیزی جویده نشود تا این مواد از دندان جدا نشوند. اما چون کامپوزیت چسبندگی بهتری دارد این مشکل پیش نمی‌آید.
آیا آمالگام برای سلامتی خطرناک است؟
طبق نظر FDA آمریکا آمالگام برای سلامتی خطرناک نیست. اما پیشنهاد می‌شود گروه‌های پرخطر مانند کودکان کمتر از شش سال، افراد مبتلا به اختلالات عصبی یا اختلال عملکرد کلیه، حساسیت به جیوه، نقره، مس، قلع یا روی، مادران شیرده، زنان باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند از آمالگام برای پر کردن دندان‌های خود استفاده نکنند.
آیا آمالگام سمی است؟
خیر، میزان جیوه موجود در آمالگام به حدی نیست که برای انسان‌ها مسمومیت ایجاد کند. میزان آن بسیار کمتر از جیوه موجود در هوا و مواد غذایی فرآوری شده است.
به جز کامپوزیت یا آمالگام از چه ماده‌ای برای ترمیم پوسیدگی دندان می‌توان استفاده کرد؟
برای پر کردن پوسیدگی دندان می‌توان از فلزاتی نظیر طلا یا تیتانیوم و شیشه سرامیک‌های پیشرفته نیز استفاده کرد.
افرادی که مبتلا به بروکسیم یا دندان قروچه هستند بهتر است با کامپوزیت دندان خود را ترمیم کنند یا آمالگام؟
بیماران مبتلا به بروکسیم بهتر است از آمالگام برای ترمیم دندان‌های خود استفاده کنند. البته برای دندان‌های جلو که در معرض دید هستند نیز به شرط استفاده از نایت گارد می‌توانند کامپوزیت انجام دهند.
آمالگام بیشتر برای پر کردن کدام دندان‌ها استفاده می‌شود؟
از آمالگام بیشتر برای پر کردن دندان‌های پشتی استفاده می‌شود. زیرا کامپوزیت استحکام لازم برای جویدن خوراکی‌های سفت مانند مغزها را ندارد
کامپوزیت برای پر کردن کدام دندان بهتر است؟
برای پر کردن دندان‌های جلویی بهتر است از کامپوزیت استفاده شود. البته افرادی که به واسطه شغل‌شان (مثلا بازیگران) زیبایی به استحکام ارجحیت دارد بهتر است برای پر کردن دندان‌های خود از کامپوزیت به جای آمالگام استفاده کنند.
آیا ممکن است پرکردگی آمالگام در اثر حساسیت به گرما و سرما خالی شود؟
بله متاسفانه پرکردگی آمالگام ممکن است در اثر سرد و گرم شدن متناوب تخلیه شود.
