دندان قروچه (بروکسیسم)، به ساییدن و فشار دادن دندان‌ها به یکدیگر گفته می‌شود؛ که البته یک عمل غیر ارادی است. بیش از نیمی از مردم، گاهی دندان قروچه می‌کنند. بروکسیسم، بیشتر اوقات در زمانی که خواب هستیم رخ می‌دهد، اما بعضی افراد، زمانی که بیدار هستند نیز، دندان قروچه می‌کنند. دندان قروچه معمولا” نا‌خود‌آگاه انجام می‌شود؛ و شما ممکن است در طول روز، بدون اینکه متوجه شوید، دندان‌های خود را به هم بسایید و یا فشار دهید. اگر در خواب دندان قروچه کنید، به آن براکسیسم خواب گفته می‌شود؛ و معمولا” شما متوجه نمی‌شوید که در خواب دندان قروچه کرده‌اید. اما والدین، ممکن است، در هنگامی که کودکان خواب هستند، صدای بروکسیسم آن‌ها را بشنوند.
علائم دندان قروچه (براکسیسم)
نشانه‌ها و علائم دندان قروچه، عبارتند از:
- ساییدن و فشار دادن دندان‌ها به هم، که صدایی بلند دارد و ممکن است دیگران آن را بشنوند.
- لب پر شدن، شکستن و یا لق شدن دندان‌ها
- فرسایش مینای دندان‌ها تا حدی که لایه‌های زیر مینای دندان دیده شود.
- بروز حساسیت دندانی و درد در دندان‌ها
- سفت شدن، خسته شدن و یا قفل شدن فک تا حدی که به راحتی باز و یا بسته نمی‌شود.
- درد فک، گردن و یا صورت
- گوش درد، در حالی که گوش شما مشکلی ندارد.
- سردردی که از ناحیه شقیقه‌ها آغاز می‌شود.
- گاز زدن داخل گونه‌ها، در هنگام جویدن غذا
- بروز اختلالاتی در خواب
علل بروز دندان قروچه (براکسیسم)
حدود ۵ درصد از دندان‌های آسیاب، طبیعی و قوی هستند. معمولا” افراد، در مواقع تمرکز کردن در کاری و یا احساس استرس و اضطراب، بیشتر دچار براکسیسم خواب می‌شوند؛ اما علت دندان قروچه کردن مردم، هنوز کاملا” مشخص نیست.
بروکسیسم، معمولا” با موارد زیر مرتبط است:
- استرس و اضطراب: که شایع ترین علت دندان قروچه می‌باشد.
- اختلالات خواب: مانند خروپف کردن و آپنه خواب
- مصرف بعضی داروها: مانند یکی از داروی ضد افسردگی که مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRIs) است.
- سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل، کافئین و موادی مانند اکستازی و کوکائین
در کودکان و نوجوانان، براکسیسم خواب، بیشتر شایع است؛ البته در بیشتر موارد، هنگامی که کودکان به سن بلوغ می‌رسند و دندان‌های دائمی آن‌ها بیرون می‌آید، دیگر دندان قروچه نمی‌کنند.
چگونه براکسیسم به دندان‌ها آسیب می‌رساند؟
دندان قروچه، اگر گاهی اتفاق بیفتد، آسیبی به دندان‌ها وارد نمی‌کند. اما اگر دائما” دندان قروچه بکنید، ممکن است آسیب‌هایی به شما وارد کند؛ مانند:
- آسیب رسیدن به عضلات فک
- صدمه دیدن دندان‌ها
- آسیب به مفاصل گیجگاهی فکی، یعنی مفصلی که استخوان فک را به جمجمه وصل می‌نماید و باز و بسته شدن دهان را ممکن می‌کند.
درد دندان‌ها، سردرد و درد فک در اثر ساییدن و فشردن دندان‌ها به یکدیگر. اگر بروکسیسم درمان نشود، به تدریج مینای دندان‌ها را از بین می‌برد و این امر باعث ترک خوردن و شکستن دندان‌ها می‌گردد. همچنین با فرسایش مینای دندان، احتمال پوسیدگی دندان‌ها افزایش می‌یابد، و ظاهر دندان‌ها، زیبایی خود را از دست می‌دهند؛ تا حدی که برای بازیابی عملکرد و زیبایی دندان‌ها، نیاز به روکش کردن دندان‌ها خواهیم داشت.
تشخیص دندان قروچه
در هنگام مراجعه برای معاینات منظم دندانپزشکی خود، دندانپزشک شما دندان‌ها را از نظر علائم دندان قروچه، مانند صاف شدن سر دندان‌ها، معاینه خواهد کرد. و اگر نشانه‌ای از بروکسیسم را مشاهده کرد، در جلسات بعدی، وضعیت دندان‌های شما را با دقت بیشتری بررسی می‌نماید.
این علائم عبارتند از:
- صداهای ساییدن دندان‌ها به هم
- عادات پارافانکشنال دهانی
- ساییدگی و درد دندان‌ها
- درد عضله فک و یا مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
- سردرد
- حساسیت دندانی شدید
- شکستن ترمیم‌ها و پرکردگی‌های دندان
- تغییر مخاطی دهان
درمان دندان قروچه
تکنیک‌ها و درمان‌هایی وجود دارند که می‌توانند به متوقف کردن براکسیسم کمک کنند. آن‌ها عبارت‌اند از:
استفاده از محافظهای دهان و یا اسپلینت
دندانپزشک، توصیه می‌کند که برای جلوگیری از آسیب رسیدن به دندان‌ها، از محافظ دهان، در هنگام خواب، استفاده نمائید. این وسایل محافظ، فشار را از روی فک برداشته و با ایجاد یک مانع فیزیکی در بین دندان‌ها، صدمات دندان قروچه را کاهش می‌دهند.
محافظهای دهان، برای دندان قروچه، از لاستیک و یا پلاستیک قابل انعطاف ساخته می‌شوند. دندانپزشک می‌تواند برای شما، این محافظ دهانی را متناسب با دندان‌هایتان بسازد و یا اینکه می‌توانید یک محافظ آماده از داروخانه تهیه نمائید؛ البته محافظهای آماده، راحتی کمتری دارند.
اسپلینت‌های دهان، بطور مستقیم بر روی دندان‌ها قرار می‌گیرن و از پلاستیک‌های سخت‌تری ساخته می‌شوند. بعضی از اسپلینت‌ها برای دندان‌های بالا و بعضی دیگر برای دندان‌های پایین طراحی و ساخته می‌شوند. اسپلینت دهان، فک را در موقعیت مناسبی قرار می‌دهد و به جای دندان‌ها، فشار و ساییدگی را تحمل می‌کنند.
در هنگام ورزش کردن، استفاده از محافظهای دهان توصیه نمی‌شود؛ زیرا حجم زیادی دارند و باعث ایجاد ناراحتی می‌شوند.
داروها
مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID)، مانند ایبوپروفن، به کاهش درد و التهاب ناشی از دندان قروچه کمک می‌کند.
گاهی پزشک، ممکن است که مصرف کوتاه مدت یک داروی شل کننده عضلات را برای توقف دندان قروچه توصیه نماید. این داروها، عضلات فک را شل کرده و به آن‌ها امکان استراحت می‌دهد و باعث کاهش علائم بروکسیسم می‌گردد.
اگر دارویی که مصرف می‌کنید باعث ایجاد عارضه دندان قروچه در شما شده است، بهتر است با مشورت با پزشک داروی خود را عوض کنید؛ توجه داشته باشید که هیچگاه نباید داروهای خود را سر خود قطع کنید و یا دوز آن‌ها را تغییر دهید.
بیوفیدبک
بیوفیدبک، یک روش درمانی است که در آن به بیمار این آموزش داده می‌شود که از اعمال غیر ارادی خود مانند ضربان قلب و تنفس، آگاه شود و بتواند آن‌ها را کنترل کند .
مطالعات زیادی بر روی اثر بخشی روش بیوفیدبک برای درمان براکسیسم انجام نشده است؛ اما یک تحقیق در سال ۲۰۱۸ نشان داده است که استفاده از یک نوع بیوفیدبک خاص به نام تحریک تصادفی الکتریکی، توانسته بعد از چند جلسه استفاده، علائم دندان قروچه را برطرف نماید.
تزریق بوتاکس
اگر بروکسیسم خیلی شدید باشد، می‌توان با تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس، عضلات موثر در عمل بروکسیسم در خواب را فلج کرد و دندان قروچه را متوقف نمود. البته هزینه تزریق بوتاکس بالا است، و برای حفظ اثرات بوتاکس، به تزریقات متعدد و منظمی نیاز است.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
اگر فردی که دچار دندان قروچه است، استرس، افسردگی و یا اضطراب نیز داشته باشد، اقدامات درمانی برای رفع این شرایط، می‌تواند به برطرف کردن دندان قروچه هم کمک کند.
درمان مشکلات روانی، می‌تواند از طریق صحبت با روانپزشک و مصرف دارو انجام شود؛ اما به دلیل اینکه بعضی از داروهای ضد افسردگی باعث بروز حالت براکسیسم می‌شوند، بهتر است بیمار ابتدا درمان مشکلات روانی خود را با صحبت درمانی آغاز کند.
همچنین، اگر بیمار دچار عوارضی مانند آپنه خواب باشد، صحبت کردن با روانپزشک، ممکن است به او در تشخیص و درمان این مشکل کمک کند. مثلا”، بعضی از افراد مبتلا به آپنه خواب، از یک نوع دستگاه تنفسی برای جلوگیری از اختلالات خواب، استفاده می‌کنند.
درمان آسیب‌های ناشی از دندان قروچه
اگر آسیب‌های وارد شده به دندان ناشی از براکسیسم، درمان نشود، منجر به بروز مشکلات بیشتری می‌شود. در این شرایط، ممکن است دندان‌ها عفونت کنند، بشکنند و مجبور شویم که تعدادی از دندان‌ها را بکشیم. با کمک بعضی از انواع روش‌های ترمیمی دندانپزشکی، می‌توان صدمات ناشی از بروکسیسم را ترمیم کرد و استحکام و زیبایی دندان‌ها را بازیابی نمود.
نحوه و انتخاب نوع درمان، برای این صدمات دندانی، به شدت و نوع آسیب وارده بستگی دارد. روش‌هایی که برای ترمیم آسیب ناشی از دندان قروچه بکار برده می‌شوند عبارتند از:
- باندینگ دندان
- پرکردن دندان
- روکش کردن دندان
- درمان‌های پریودنتال
چگونه دندان قروچه را کاهش دهیم؟
اگر دندان قروچه می‌کنید، چند چیز وجود دارد که ممکن است در کاهش این عارضه به شما کمک کند.
موارد زیر را رعایت کنید:
- خود را آرام کنید: می‌توانید، تمرین‌های تنفسی، گوش دادن به موسیقی و ورزش منظم را امتحان کنید.
- خواب خود را بهبود ببخشید: می‌توانید این کار را با رفتن به رختخواب در یک ساعت مشخص و در یک اتاق ساکت و تاریک انجام دهید.
- دچار درد و تورم فک شده‌اید: می‌توانید از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن و پاراستامول استفاده نمایید.
- می‌توانید از یک کیسه یخ، که در یک حوله نازک قرار داده‌اید، برای کاهش درد و تورم فک، به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه استفاده کنید.
- بطور منظم برای معاینات دندانپزشکی مراجعه نمایید.
کارهای زیر را انجام ندهید:
- سیگار نکشید.
- مشروبات الکلی مصرف نکنید.
- از مصرف موادی مانند اکستازی یا کوکائین خودداری نمایید.
- اگر درد دندان و یا فک دارید، آدامس نجوید یا غذاهای سفت نخورید.
جمع بندی
براکسیسم یا دندان قروچه، عارضه‌ای است که در اثر آن، فرد دندان‌های خود را به هم می‌ساید و یا فشار می‌دهد. این عارضه ممکن است که هم در خواب و هم در بیداری رخ دهد و موجب سفتی فک، سردرد و درد صورت می‌شود. بروکسیسم در دراز مدت، به دندان‌ها، لثه‌ها یا مفصل فک آسیب می‌رساند.
دندانپزشک، می‌تواند علائم ناشی از دندان قروچه را با معاینه دندان تشخیص دهد. درمان دندان قروچه، با برطرف کردن عواملی که می‌تواند منجر به دندان قروچه شود انجام می‌شود و برای حفظ دندان‌ها از صدمات ناشی از آن باید از محافظهای دهانی استفاده نمود. این درمان از طریق کاهش استرس و اضطراب، تغییر داروها و یا درمان عوارضی مانند آپنه خواب انجام می‌شود.
سؤالات متداول
علل شایع دندان قروچه در کودکان چیست؟
چند علت وجود دارد که می‌تواند باعث بروز براکسیسم در کودکان شود، که عبارتند از:
استرس و اضطراب: کودکان نیز، مانند بزرگسالان، با دندان قروچه کردن در شب به استرس و اضطراب خود عکس‌العمل نشان می‌دهند.
مشکلات ارتودنسی(مال اکلوژن): اگر دندان‌های کودک شما، به درستی روی هم قرار نگیرند، این امر باعث عدم تعادل فک می‌شود و ممکن است موجب بروز دندان قروچه شود.
عکس‌العمل نسبت به درد: اگر کودک شما در حال دندان در آوردن باشد و یا گوش درد داشته باشد، ساییدن و فشار آوردن فک و دندان‌ها ممکن است درد و ناراحتی او را اندکی کاهش دهد.
آیا دندان قروچه می‌تواند باعث وز وز گوش شود؟
بله، وز وز گوش می‌تواند به براکسیسم ربط داشته باشد. با توجه به گزارشات انجمن وزوز گوش در آمریکا، اگر مفصل گیجگاهی فکی آسیب ببیند، ممکن است باعث وز وز گوش شود. و به دلیل اینکه دندان قروچه مستقیماً بر روی این مفصل تاثیر می‌گذارد، ممکن است به وز وز گوش منجر شود.
آیا بروکسیسم یا دندان قروچه ارثی است؟
در تحقیقاتی که انجام شده مشخص گردید که شواهدی مبنی بر ارثی بودن بروکسیسم در خانواده وجود دارد. با این وجود هنوز ژن خاصی که عامل بروز این عارضه باشد یافت نشده است و عامل ژنتیکی، یکی از عوامل ایجاد براکسیسم می باشد.
آیا دندان قروچه قابل درمان است؟
هنوز هیچ روش درمانی یافت نشده است که دندان قروچه را بطور کامل معالجه نماید، اما بعضی درمان‌ها می‌توانند تعداد دفعات آن را کاهش دهند.
آیا بروکسیسم یا دندان قروچه خطرناک است؟
شما ممکن است در اثر دندان قروچه، باعث آسیب و یا شکستن دندان‌های خود شوید و نیاز به ایمپلنت دندان و روکش پیدا کنید. همچنین ممکن است با فرسایش مینای دندان‌ها دچار پوسیدگی و یا بیماری‌های پریودنتال شوید و دندان خود را از دست بدهید. براکسیسم ممکن است باعث بروز درد مزمن گردن، گوش و سر شما شود.
چه چیزی باعث بدتر شدن دندان قروچه می‌شود؟
استرس و اضطراب با دندان قروچه مرتبط بوده و یکی از شایع‌ترین علت بروز آن است؛ همچنین وجود مشکلات خواب مانند خروپف و آپنه خواب نیز در بدتر شدن دندان قروچه موثر هستند. لازم به ذکر است که مصرف بعضی داروها، مانند یکی از داروی ضد افسردگی (SSRIs) نیز در بدتر شدن بروکسیسم تاثیر دارد.
آیا دندان قروچه می‌تواند باعث حساسیت دندانی شود؟
با ساییدن و فشردن دندان‌ها به هم، مینای دندان‌ها از بین می‌رود؛ و دندان قروچه به مرور زمان می‌تواند دندان‌ها را نسبت به سرما و گرما حساس‌تر کند.
دندان قروچه در چه سنی برطرف می‌شود؟
خوشبختانه در اکثر کودکانی که دندان قروچه می‌کنند، در ۶ تا ۹ سالگی این عارضه کاهش می‌یابد ودر ۹ تا ۱۲ سالگی دندان قروچه کاملا” متوقف می‌شود.
