آبسه دندان و لثه، نتیجه تجمع چرک و باکتری در داخل دندان یا لثه است. آبسه معمولاً از یک عفونت باکتریایی ناشی شده و نیز اغلب عفونتی است که در پالپ نرم دندان تجمع یافته است. باکتری‌های موجود در پلاک دندانی، غذا، بزاق و خود فضای دهان، به دندان‌ها می‌چسبند و به آن‌ها و لثه آسیب می‌رسانند. اگر این پلاک با مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن از سطح دندان پاک نگردد، ممکن است باکتری در داخل بافت نرم دندان یا لثه پخش شود. همین امر در نهایت می‌تواند منجر به آبسه دندان و لثه شود.
انواع آبسه دندان و لثه
سه نوع آبسه دندان و لثه وجود دارند که عبارتند از:
آبسه لثه
این نوع آبسه فقط در بافت لثه پدید می‌آید و دندان‌ها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
علل
این نوع آبسه به دلیل عفونت باکتریایی ناشی از پوسیدگی دندان، مسواک زدن محکم، دندان‌های شکسته، مواد غذایی گیر کرده در مرز لثه یا زمانی که خونریزی در خط لثه رخ می‌دهد، ایجاد می‌شود. همچنین بروز آسیب یا ارتودنسی دندان نیز می‌توانند باعث آبسه لثه شوند.
آبسه پریودنتال (دندان)
این نوع آبسه در بافت استخوانی دندان‌ها شروع می‌شود.
علل
باکتری‌ها از طریق سوراخ‌های ریز ناشی از پوسیدگی دندان، وارد دندان می‌شوند. این پوسیدگی در نهایت بافت زیر مینای دندان به نام عاج را شکسته و از بین می‌برد. اگر این پوسیدگی ادامه یابد، سوراخ در نهایت به پالپ نرم داخلی دندان نفوذ کرده و عفونی می‌شود. این عارضه به عنوان “پالپیت” شناخته می‌شود. با پیشرفت پالپیت، باکتری‌ها به استخوانی که دندان را احاطه کرده، به نام استخوان “آلوئولار” راه پیدا کرده و یک آبسه پری اپیکال تشکیل می‌شود.
آبسه پری اپیکال
این آبسه در پالپ نرم دندان شروع می‌شود.
علل
هنگامی که باکتری‌های موجود در پلاک، لثه‌ها را آلوده می‌کنند، بیمار دچار پریودنتیت می‌شود. در این حالت، لثه‌ها ملتهب می‌شوند، که می‌تواند بافت اطراف ریشه دندان را از پایه دندان جدا کند. هنگامی که پریودنتال از ریشه جدا شود، یک شکاف کوچک، ایجاد می‌شود. این شکاف به راحتی آلوده شده و تمیز نگه داشتن آن بسیار سخت خواهد شد. با تجمع باکتری‌ها در این شکاف پریودنتال، آبسه پریودنتال ایجاد می‌شود.
شما گاهی ممکن است در نتیجه یک درمان دندانپزشکی که به طور تصادفی منجر به ایجاد این شکاف‌های پریودنتال می‌شود، دچار آبسه پریودنتال شوید. همچنین، استفاده از آنتی بیوتیک به علت مشکلات درمان نشده دندانی، که می‌تواند علائم آبسه را پنهان کند، می‌تواند منجر به آبسه پریودنتال شود. همچنین گاهی اوقات آسیب به لثه می‌تواند منجر به آبسه پریودنتال شود، حتی اگر مشکل خاص دندانی وجود نداشته باشد.
علائم آبسه دندان و لثه
نوع آبسه، شدت و محل علائم را تعیین می‌کند، اما به طور کلی، علائم و نشانه‌های آبسه دندان و لثه عبارتند از:
- درد در ناحیه آسیب دیده هنگام گاز گرفتن یا هنگام لمس با زبان
- حساسیت به غذا و مایعات سرد یا گرم
- احساس طعم بد در دهان
- تب
- یک احساس ناخوشایند کلی
- مشکل در باز کردن دهان
- مشکل در بلع
- بی‌خوابی
علامت اصلی آبسه دندان و لثه، درد است. این درد می‌تواند یک درد ضربان‌دار و اغلب شدید باشد. همچنین این درد معمولاً به طور ناگهانی شروع شده و در ساعات یا روزهای بعد شدیدتر می‌شود. در برخی موارد نیز ممکن است این درد به گوش، استخوان فک و گردن بزند.
مواردی که احتمال وقوع آبسه دندان و لثه را بالا می‌برند
عوامل زیر ممکن است خطر بروز آبسه دندان و لثه را افزایش دهند:
- عدم رسیدگی کافی به سلامت دهان و دندان: عدم مراقبت کافی از دندان و لثه (مانند عدم مسواک زدن دو بار در روز و نخ دندان کشیدن) می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های دندانی را افزایش دهد. عوارضی که در این حالت می‌تواند رخ دهد شامل پوسیدگی دندان، بیماری لثه، آبسه دندان و لثه، و غیره است.
- رژیم غذایی سرشار از قند: خوردن و نوشیدن مکرر غذاهای قندی، مانند شیرینی و نوشابه، می‌تواند به ایجاد پوسیدگی و سوراخ روی دندان کمک کرده و در نهایت به آبسه دندان و لثه تبدیل شود.
- خشکی دهان: خشکی دهان می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد. خشکی دهان اغلب به دلیل عوارض جانبی برخی از داروها یا مشکلات مربوط به افزایش سن است.
چه موقع به دکتر مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم آبسه دندان و لثه، هرچه سریع‌تر به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر تب و تورم در صورت خود دارید و نمی‌توانید به دندانپزشک مراجعه کنید، به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر در تنفس یا بلع مشکل دارید، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید. چراکه این علائم می‌تواند نشان دهنده این باشد که عفونت به فک، گلو یا گردن یا حتی به سایر نقاط بدن سرایت کرده است.
تشخیص آبسه دندان و لثه
اگر درد لثه، حساسیت به لمس یا چرک در دهان خود دارید، این علائم را به هیچ عنوان نادیده نگرفته و در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک شما در این حالت آبسه لثه را بر اساس علائم شما تشخیص خواهد داد. در طول معاینه نیز، دندانپزشک لثه‌ها را معاینه کرده و به دنبال علائم عفونت خواهد گشت. این علائم شامل درد، تورم و قرمزی می‌باشند. علاوه بر معاینه لثه‌ها، دندانپزشک ممکن است برای بررسی بیماری پریودنتال یا عفونت دندان، عکس رادیوگرافی دندان را تجویز کند. اسکن اشعه ایکس نیز می‌تواند به دندانپزشک شما کمک کند تا این بیماری را بهتر ارزیابی کرده و تشخیص دهد به چه دلیل عفونت رخ داده است.
علائم آبسه لثه ممکن است به مرور زمان کمی بهبود یابد، اما حتی اگر آبسه به خودی خود خوب شود، باز هم باید برای درمان عفونت به دندانپزشکی مراجعه کنید.
درمان آبسه دندان و لثه
آبسه دندان و لثه یک مورد مهم است، بنابراین باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
مدیریت درد
داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) ممکن است به کاهش درد موقتی بیمار کمک کنند. فقط دقت کنید که بروشور داروها را به دقت مطالعه کنید. همچنین به خاطر داشته باشید که این مسکن‌ها فقط برای کاهش درد استفاده می‌شوند و نمی‌توانند جایگزین مراجعه به دندانپزشکی شوند. آسپرین، ایبوپروفن یا تیلنول (پاراستامول) مسکن‌های موثری برای کاهش درد هستند؛ با این حال، برخی از آن‌ها برای انواع خاصی از بیماران نامناسب هستند:
- ایبوپروفن و آسم: اگر مبتلا به آسم هستید، ایبوپروفن مصرف نکنید.
- ایبوپروفن و زخم معده: اگر زخم معده دارید یا قبلاً داشته‌اید، از مصرف ایبوپروفن خودداری کنید.
- آسپرین و کودکان: به کودکان زیر 16 سال آسپرین ندهید.
- آسپرین و بارداری/شیردهی: در صورت بارداری یا شیردهی، از مصرف آسپرین خودداری کنید.
آنتی بیوتیک‌ها
ممکن است برای جلوگیری از گسترش عفونت، آنتی بیوتیک تجویز شود و حتی به توصیه دندانپزشک همزمان با مسکن مصرف شود. نمونه‌هایی از این آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند شامل “آموکسی سیلین” یا “مترونیدازول” باشد. فقط دقت کنید که به هیچ وجه نباید آنتی بیوتیک را جایگزین درمان دندانپزشکی کرد.
تخلیه آبسه
آبسه دندان و لثه بعضاً باید برش خورده و چرک و باکتری داخل آن تخلیه شود. برای انجام این کار، دندانپزشک از یک بی‌حسی موضعی استفاده خواهد کرد.
- درمان آبسه پری اپیکال: از عصب کشی برای برداشتن این نوع آبسه استفاده می‌شود. در اینجا، از مته برای ایجاد سوراخی در دندان استفاده می‌شود تا کل چرک داخل آن تخلیه شود. سپس هر گونه بافت آسیب دیده از پالپ دندانی خارج می‌گردد. سپس یک ماده پرکننده در حفرات دندان ریخته شده تا از بروز عفونت‌های بعدی جلوگیری کند.
- درمان آبسه پریودنتال: در این روش، آبسه تخلیه شده و شکاف پریودنتال تمیز می‌شود. سپس سطوح ریشه دندان با جرمگیری پاکیزه می‌شود. این کار، به ترمیم دندان کمک کرده و نیز از بروز عفونت‌های بیشتر جلوگیری می‌کند.
جراحی
افراد مبتلا به آبسه دندان و لثه، ممکن است نیاز به برداشتن بافت آسیب دیده با جراحی داشته باشند. این کار توسط جراح دندان انجام خواهد شد. اگر فردی هستید که دچار آبسه پریودنتال و عفونت مکرر می‌شوید، دندانپزشک شما شاید مجبور شود بافت لثه را تغییر شکل داده و شکاف پریودنتال را درمان کند. این روش نیز توسط جراح دندان انجام خواهد شد. همچنین اگر آبسه دندان و لثه عود کند، حتی پس از جراحی، ممکن است دندان خارج شود.
مراقبت‌های لازم
مهم است که برای درمان به یک دندانپزشک ماهر مراجعه کنید تا از بروز عوارض آبسه دندان و لثه جلوگیری کند.
- از خوردن غذا و نوشیدنی‌های خیلی گرم یا سرد خودداری کنید.
- غذا را با طرف سالم دهان و دندان خود بجویید تا درد کمتری داشته باشید.
- از نخ دندان کشیدن دندان‌های اطراف ناحیه آسیب دیده اجتناب کنید.
- از مسواک بسیار نرم استفاده کنید.
مشکلات ناشی از آبسه دندان و لثه
حتی پس از درمان به ظاهر موفقیت‌آمیز ممکن است عوارضی رخ دهد، اما نادر است. عوارض احتمالی عبارتند از:
- کیست دندانی: اگر آبسه درمان نشود، ممکن است یک حفره پر از مایع در انتهای ریشه دندان ایجاد شود. به حفره “کیست دندان” گویند. اگر این کیست عفونی شود، بیمار به آنتی بیوتیک و احتمالاً جراحی نیاز خواهد داشت.
- استئومیلیت: در این حالت، باکتری موجود در آبسه وارد جریان خون شده و استخوان را عفونی می‌کند. بیمار افزایش دمای بدن، درد شدید در استخوان آسیب دیده و احتمالاً حالت تهوع خواهد داشت. به طور معمول، استخوان آسیب دیده نزدیک محل آبسه خواهد بود. با این حال، از آنجایی که عفونت ممکن است در جریان خون پخش شده باشد، هر استخوانی در بدن ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. درمان این عارضه شامل آنتی بیوتیک‌های خوراکی یا داخل وریدی است.
- ترومبوز سینوس: افزایش باکتری و عفونت باعث تشکیل لخته خون در حفره سینوس، سیاهرگ بزرگ پایه مغز می‌شود. ترومبوز سینوس، با آنتی بیوتیک‌ها و گاهی جراحی تخلیه سینوس درمان می‌شود. متأسفانه این عارضه در برخی موارد، می‌تواند کشنده باشد. البته خبر خوب این است که این عارضه بسیار نادر است.
- آنژین لودویگ: زمانی که باکتری آبسه دندان و لثه گسترش می‌یابد، عفونتی در کف دهان به وجود می‌آید که با تورم و درد شدید زیر زبان و گردن همراه است. در موارد شدید، بیمار ممکن است به سختی نفس بکشد. آنژین لودویگ، یک بیماری بالقوه کشنده است که درمان آن با آنتی بیوتیک است. همچنین افراد مبتلا به این عارضه، ممکن است در صورت وجود مشکلات تنفسی نیاز به باز کردن راه تنفسیشان داشته باشند.
- سینوزیت ماگزیلاری: در این عارضه، باکتری‌ها به فضاهای کوچکی در پشت استخوان گونه که سینوس ماگزیلاری نامیده می‌شود، سرایت می‌کنند. این عارضه یک بیماری جدی نیست، اما می‌تواند دردناک باشد. بیمار ممکن است تب کند و گونه‌هایش درد بگیرند. گاهی اوقات این بیماری خود به خود خوب می‌شود. همچنین بسته به شدت عارضه، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند.
پیشگیری از بروز آبسه دندان و لثه
جلوگیری از پوسیدگی دندان برای عدم ابتلا به آبسه دندان و لثه ضروری است. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، از دندان‌های خود به خوبی مراقبت کنید و نیز موارد زیر را رعایت کنید:
- آب حاوی فلوراید بنوشید.
- دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز به مدت دو دقیقه با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن بین دندان‌ها استفاده کنید.
- مسواک خود را هر 3 تا 4 ماه یا هر زمان که برس‌هایش از بین رفتند، عوض کنید.
- غذای سالم بخورید، مصرف مواد قندی را محدود کنید و نیز از خرده‌خواری اجتناب کنید.
- به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.
- از یک ضد عفونی کننده یا دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید تا یک لایه محافظ اضافی در برابر پوسیدگی دندان ایجاد کنید.
سوالات متداول
اگر آبسه دندان و لثه درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورت عدم درمان، عفونت ناشی از این آبسه می‌تواند به بافت لثه گسترش یافته و دندان‌ها و استخوان‌های اطراف را تحت تاثیر قرار دهد. همین امر می‌تواند باعث افزایش درد و تورم شده و عفونت ناشی از آن به سایر قسمت‌های صورت و بدن سرایت کند.
آیا آبسه دندان و لثه به خودی خود بهبود می‌یابد؟
خیر. این عارضه بدون درمان از بین نمی‌رود و نیز اگر آبسه خود به خود تخلیه شود، درد شما ممکن است خوب شود و با خود فکر کنید که مشکل برطرف شده است، اما به خاطر داشته باشید که همچنان باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
آیا می‌توانم آبسه دندان و لثه خود را تخلیه کنم؟
هرگز نباید به تنهایی سعی کنید آبسه را بترکانید.
آبسه دندان و لثه چقدر سریع پیشرفت می‌کند؟
آبسه، فقط یک یا دو روز پس از اولین علائم عفونت، می‌تواند ایجاد شود.
چقدر طول می‌کشد تا آبسه درمان شود؟
رفع عفونت حاد دهانی، بین 3 تا 7 روز طول می‌کشد، اما ممکن است نیاز باشد مدت زمان بیشتری آنتی بیوتیک مصرف کنید.
آیا بافت آبسه دندان و لثه می‌تواند سفت باشد؟
اکثر آبسه‌ها معمولاً بافتی نرم و گرم دارند، اما گاهی اوقات ممکن است هنگام لمس سفت شوند.
با آبسه دندان و لثه چه کاری نباید انجام داد؟
خودتان چرک را از آبسه خارج نکنید، زیرا این کار می‌تواند به راحتی باعث پخش باکتری شود.
