ایمپلنت‌های دندان انواع مختلفی دارند و بر اساس مواردی مانند: جنس، شکل، نوع اتصال، تعداد قطعات و اندازه تقسیمبندی می‌شوند. روش جراحی مورد استفاده برای کاشت ایمپلنت، مثلاً کاشت ایمپلنت سنتی دو مرحله‌ای یا کاشت فوری نیز می‌تواند در این تقسیمبندی نقش داشته باشد.
شناخت انواع مختلف ایمپلنت دندان مهم است، چون این امر به متخصصین دندانپزشکی کمک می‌کند تا برای موارد مختلف مناسب‌ترین نوع ایمپلنت را انتخاب کنند. متخصصین دندانپزشکی و بیماران با شناخت دسته‌بندی‌های مختلف ایمپلنت می‌توانند برنامه‌ی درمانی ترتیب دهند که بهترین نتایج را با توجه به شرایط بیمار برای وی به همراه داشته باشد.
انواع ایمپلنت بر اساس مراحل کاشت
ایمپلنت بر اساس مراحل کاشت به چند دسته تقسیم می‌شود:
ایمپلنت دندان تک مرحله‌ای
ایمپلنت دندان تک مرحله‌ای نوعی ایمپلنت دندان است که در یک جلسه نصب می‌شود. در این روش ایمپلنت در استخوان فک کاشته شده و اباتمنت موقتی و تاج مصنوعی یا پل (بریج) نیز در همان جلسه روی آن قرار می‌گیرد. برخلاف کاشت ایمپلنت دو مرحله‌ای که در آن چندین ماه به ایمپلنت فرصت داده می‌شود تا قبل از نصب اباتمنت و جایگزین دائمی دندان بهبود یابد، در ایمپلنت دندان تک مرحله‌ای فرد در یک جلسه می‌تواند دندان جدیدی داشته باشد. از روش ایمپلنت تک مرحله‌ای می‌توان برای افرادی که تراکم و حجم استخوان فک آن‌ها خوب است، یعنی استخوان کافی برای نگه‌داری ایمپلنت داشته و نیاز به پیوند استخوان ندارند، استفاده کرد.
یکی از مزایای ایمپلنت تک مرحله‌ای این است که می‌تواند ظاهر فرد و کارکرد دندان‌های وی را بدون نیاز به جایگزین‌های موقتی، فوراً بهبود بخشد. با این حال، این روش نیز باید با برنامه‌ریزی دقیق و بررسی نیازهای فردی بیمار انجام شود، زیرا ممکن است برای همه‌ی افراد مناسب نباشد.
باید توجه داشته باشید که موفقیت ایمپلنت دندان تک مرحله‌ای به عوامل مختلفی مانند: سلامت دهان و دندان فرد، روش کاشت ایمپلنت و نوع ایمپلنت مورد استفاده بستگی دارد. متخصص دندانپزشکی مجرب و ماهر می‌تواند با توجه به نیازهای فرد تشخیص دهد که آیا ایمپلنت تک مرحله‌ای برای وی مناسب است یا خیر.
ایمپلنت دندان دو مرحله‌ای
ایمپلنت دندان دو مرحله‌ای رایج‌ترین نوع ایمپلنت دندان است. در این روش، پروسه‌ای دو مرحله‌ای طی می‌شود که به ایمپلنت اجازه می‌دهد تا قبل از نصب جایگزین دائمی دندان، به استخوان فک جوش بخورد.
در اولین مرحله‌ی این روند، ایمپلنت دندان با کمک جراحی داخل استخوان فک کاشته می‌شود و سپس بافت لثه روی ایمپلنت دوخته خواهد شد. سپس چندین ماه به ایمپلنت فرصت داده می‌شود تا بهبود یابد و در این مدت استخوان طی روندی که استئواینتگریشن نامیده می‌شود، با ایمپلنت جوش می‌خورد. این جوش خوردن ایمپلنت با استخوان فک باعث می‌شود که پایه‌ای محکم و مقاوم برای دندان جایگزین فراهم شود.
بعد از مرحله‌ی بهبود، مرحله‌ی دوم این روش انجام می‌شود. برش کوچکی در بافت لثه ایجاد می‌شود تا ایمپلنت نمایان شود و سپس قطعه‌ای برای اتصال، به‌نام اباتمنت روی ایمپلنت قرار می‌گیرد. اباتمنت بلند است و بالاتر از خط لثه قرار می‌گیرد و به عنوان یک متصل‌کننده در محل نصب دندان جایگزین خواهد بود. تاج دندان، پل (بریج) یا جایگزین‌های دیگر روی اباتمنت قرار گرفته و پروسه کامل می‌شود.
ایمپلنت دندان دو مرحله‌ای روشی منعطف است و می‌تواند برای جایگزین کردن یک دندان یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. معمولاً جنس آن‌ها از مواد زیست‌سازگار مانند تیتانیوم است که ایمن بوده و بدن با آن تطبیق پیدا می‌کند. این نوع ایمپلنت درصد موفقیت بالایی دارد و در صورت مراقبت درست، چندین سال ماندگار خواهد بود.
ایمپلنت دندان فوری
ایمپلنت دندان فوری که با نام ایمپلنت دندان یک روزه یا ایمپلنت در یک روز نیز شناخته می‌شود نوعی ایمپلنت دندان است که در آن در یک روز ایمپلنت کاشته شده و جایگزینی موقتی روی آن نصب می‌شود. بر خلاف ایمپلنت‌های سنتی که قبل از نصب دندان جایگزین نیاز به یک دوره‌ی نقاهت چندین ماهه دارند، در ایمپلنت فوری، فرد دندان موقتی زیبا و کاربردی خواهد داشت.
انواع ایمپلنت بر اساس جایگاه نسبت به استخوان فک
بسته به جایگاه و نحوه‌ی قرارگیری در استخوان فک، ایمپلنت‌ها به چهار دسته‌ی زیر تقسیم می‌شوند:
ایمپلنت دندان اندواستیل / اندوسئوس
ایمپلنت دندان اندواستیل یا اندوسئوس نوعی ایمپلنت دندان است که مستقیماً داخل استخوان فک قرار می‌گیرد. جنس این ایمپلنت‌ها معمولاً تیتانیوم است که ماده‌ای زیست‌سازگار می‌باشد و به خوبی به استخوان جوش خورده و پایه‌ی محکمی برای دندان جایگزین خواهد بود. پایه‌ی ایمپلنت اندواستیل می‌تواند به شکل پیچ، استوانه یا تیغه‌ای باشد.
ایمپلنت‌های دندان اندواستیل رایج‌ترین نوع ایمپلنت هستند و معمولاً برای افرادی که استخوان فک سالمی دارند و تراکم استخوان فک آن‌ها خوب است مورد استفاده قرار می‌گیرند. آن‌ها بسته به نیاز بیمار برای جایگزینی یک دندان، چند دندان یا کل دندان‌های یک فک مناسب هستند.
ایمپلنت دندان ساب پریواستیل
ایمپلنت دندان ساب پریواستیل نوعی ایمپلنت دندان است که روی استخوان فک اما زیر لثه قرار می‌گیرد. زمانی از این نوع ایمپلنت استفاده می‌شود که استخوان فک فرد سالم نیست و نمی‌تواند ایمپلنت را نگه دارد و یا اینکه نمی‌توان از پیوند استخوان استفاده کرد.
ایمپلنت زیگوماتیک
ایمپلنت زیگوماتیک در مواردی که نمی‌توان از ایمپلنت سنتی استفاده کرد، برای نگه‌داشتن دندان جایگزین مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایمپلنت‌های زیگوماتیک بلندتر و زاویه‌دارتر از ایمپلنت‌های سنتی هستند و به جای استخوان فک، داخل استخوان متراکم گونه (زایگوما) کاشته می‌شوند. این امر باعث می‌شود که این مورد برای افرادی که به خاطر بیماری‌های لثه یا عوامل دیگر دچار تحلیل استخوان فک شده‌اند، گزینه‌ی مناسبی باشد. معمولاً از ایمپلنت زیگوماتیک در مواردی استفاده می‌شود که پیوند استخوان با شکست مواجه شده یا امکان انجام آن وجود نداشته است و این روش می‌تواند برای افرادی که فک آن‌ها مشکل دارد گزینه‌ی مناسبی باشند. ایمپلنت زیگوماتیک نیازمند مهارت خاص و تجربه است و فقط متخصص ایمپلنت مجرب و معتبر باید آن را انجام دهد.
ایمپلنت ترنس استیل
ایمپلنت ترنس استیل یا Mandibular Staple Implant نوعی ایمپلنت دندان است که برای نگه داشتن دندان مصنوعی در مواردی که ایمپلنت سنتی گزینه‌ی مناسبی نیست مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایمپلنت ترنس استیل از زیر داخل استخوان فک کاشته می‌شود و با کمک یک صفحه‌ی فلزی محکم می‌شود. این صفحه‌ی فلزی با کمک جراحی داخل استخوان قرار داده می‌شود و پروتز دندان با استفاده از پیچ یا اتصال‌‌دهنده‌های دیگر به آن وصل می‌شود. معمولاً از ایمپلنت ترنس استیل در مواردی استفاده می‌شود که استخوان فک بیمار خیلی باریک است و یا دچار تحلیل استخوان شده است و این روش می‌تواند راه‌حلی ماندگارتر و مقاوم‌تر از سایر روش‌ها باشد. با این حال ایمپلنت ترنس استیل نسبت به سایر انواع ایمپلنت تهاجمی‌تر است و دوران نقاهت طولانی‌تری دارد. ایمپلنت ترنس استیل را فقط باید متخصص ایمپلنت دندان ماهر و مجرب انجام دهد.
انواع ایمپلنت بر اساس تعداد دندان‌های جایگزین شده
ایمپلنت‌های دندان ممکن است بر اساس تعداد دندان‌هایی که برای جایگزینی ساخته شده‌اند نیز تقسیمبندی شوند. سه نوع ایمپلنت دندان اصلی بر اساس تعداد دندان‌های جایگزین شده عبارت‌اند از:
ایمپلنت تکی
همان‌طور که از نام آن مشخص است این نوع ایمپلنت برای جایگزینی یک دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ایمپلنت از پایه‌ی تیتانیومی تشکیل شده که با کمک جراحی داخل استخوان فک کاشته می‌شود و تاج دندانی نیز روی این پایه نصب می‌شود.
ایمپلنت چند دندانی
از این نوع ایمپلنت برای جایگزینی دو دندان یا بیشتر که در یک ردیف باشند استفاده می‌شود. این نوع مشابه ایمپلنت تکی است، اما پایه‌هایی اضافه‌تر دارد تا دندان‌های جایگزین را نگه دارد.
All-On-4
ایمپلنت All-On-4 یا تمام فک نوعی ایمپلنت است که در آن تنها با کمک 4 ایمپلنت کل دندان‌های یک فک جایگزین می‌شوند. این روش جایگزینی مؤثر و محبوب برای دندان مصنوعی سنتی است که دشوار بوده و نیازمند مراقبت زیاد می‌باشد.
انواع ایمپلنت دندان بر اساس جنس
در زیر به برخی از رایج‌ترین مواد مورد استفاده برای ساخت ایمپلنت‌های امروزی اشاره شده است.
ایمپلنت دندان تیتانیومی
از بین فلزات، تیتانیوم رایج‌ترین فلز برای ساخت ایمپلنت دندان است. ویژگی‌های منحصر به فرد و عالی آن در سال 1950 کشف شد. در طی این مدت تحقیقات نشان داده که ایمپلنت‌های تیتانیومی به استخوان اجازه می‌دهند تا رشد کند؛ یعنی وقتی که در داخل استخوان کاشته می‌شود، استخوان در اطراف آن رشد خواهد کرد. این امر باعث می‌شود که اتصال دائمی ایجاد شود.
از زمانی که این مورد کشف شده تاکنون، ایمپلنت تیتانیومی محبوب‌ترین نوع ایمپلنت بوده است. این نوع ایمپلنت نتایج ماندگار و قیمت مناسب و معقولی نیز دارد. این نوع ایمپلنت همیشه جزء بهترین‌ها خواهد بود.
ایمپلنت دندان زیرکونیا
زیرکونیا برخلاف تیتانیوم جدید است. در مورد این نوع ایمپلنت در آینده بیشتر خواهید شنید. از ایمپلنت زیرکونیا از اوایل 1990 استفاده می‌شود، اما در این مدت هم‌چنان از ایمپلنت تیتانیومی نیز استفاده می‌شد.
ایمپلنت آلیاژ تیتانیوم
ایمپلنت آلیاژ تیتانیوم نوعی ایمپلنت تیتانیومی است که مواد دیگری مانند آلومینیوم و وانادیوم نیز دارد. این آلیاژها می‌توانند ویژگی‌های مکانیکی ایمپلنت، مانند استحکام و مقاومت در برابر فرسودگی را بهبود بخشند و خاصیت زیست‌سازگاری تیتانیوم را نیز داشته باشند.
ایمپلنت سرامیکی
معمولاً ایمپلنت‌های سرامیکی از موادی مانند آلومینیوم یا زیرکونیا ساخته شده‌اند. این ایمپلنت‌ها زیست‌سازگار بوده و برای افرادی که به فلز حساسیت دارند گزینه‌ی مناسب است، چراکه عاری از فلز است. ایمپلنت‌های سرامیکی به خاطر زیبایی خود شناخته شده هستند و برای افرادی که دچار تحلیل لثه شده یا بافت لثه‌ی نازکی دارند گزینه‌ی مناسبی خواهند بود.
سایز و انواع اتصال دهنده‌های ایمپلنت
بعد از بررسی انواع و مواد ایمپلنت از موارد مؤثر دیگر در انجام این پروسه، سایز ایمپلنت و انواع اتصال دهنده‌های آن است که در این بخش به معرفی آن‌ها پرداخته‌ایم.
سایز ایمپلنت
ایمپلنت‌ها ممکن است بر اساس سایز (پلتفرم) دسته‌بندی شوند. این عامل می‌تواند مشخص کند که باید در کجای دهان قرار گیرند. با این حال هر موردی متفاوت است و سایز ایمپلنت به فضای موجود و شرایط استخوان بستگی دارد.
- سایز استاندارد: قطر آن از 3.5 میلی‌متر الی 4.2 میلی‌متر است. معمولاً در قسمت جلوی دهان قرار می‌گیرد.
- ایمپلنت بزرگ: این نوع ایمپلنت که قطر آن از 4.5 میلی‌متر الی 6 میلی‌متر است، معمولاً در انتهای دهان و برای جایگزینی دندان‌های آسیاب (مولر) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- مینی ایمپلنت یا ایمپلنت کوچک: قطری آن حدود 2 میلی‌متر الی 3.5 میلی‌متر است. از این نوع ایمپلنت برای افرادی استفاده می‌شود که بین ریشه‌های دندان‌هایشان فضای کافی برای کاشت ایمپلنت معمولی ندارند. هم‌چنین از آن‌ها در مواردی که تراکم استخوان فک فرد کم است نیز استفاده می‌شود.
انواع اتصال‌‌دهنده
ممکن است ایمپلنت‌های دندان بر اساس نوع و شکل سَری نیز تقسیمبندی شوند. اباتمنت و دندان جایگزین باید با کمک یکی از سه اتصال دهنده‌ی اصلی زیر به سری ایمپلنت پیچ شده یا وصل شوند:
- شش ضلعی (HEX) داخلی: این نوع سری ایمپلنت به شکل شش ضلعی است و داخل پست (پایه) ایمپلنت قرار می‌گیرد. سپس دندان مصنوعی جایگزین روی سری ایمپلنت پیچ می‌شود.
- شش ضلعی (HEX) خارجی: این نوع سری ایمپلنت به شکل شش ضلعی است و خارج از پست (پایه) ایمپلنت قرار می‌گیرد. سپس دندان مصنوعی جایگزین روی سری ایمپلنت پیچ می‌شود.
- کانیکال (مخروطی): این نوع سری ایمپلنت شکل مخروطی دارد که باعث می‌شود اتصال محکمی بین پایه‌ی ایمپلنت و دندان جایگزین شده برقرار شود. دندان مصنوعی جایگزین روی سری ایمپلنت چسبانده می‌شود.
- مورس تیپر (Morse Taper): این نوع سری ایمپلنت شکل نوک تیزی دارد که باعث می‌شود اتصال محکمی بین پایه‌ی ایمپلنت و دندان مصنوعی جایگزین شده برقرار شود. دندان مصنوعی جایگزین روی سری ایمپلنت چسبانده می‌شود.
- هشت ضلعی داخلی: این نوع سری ایمپلنت به شکل هشت ضلعی است و داخل پایه‌ی ایمپلنت (پست) قرار می‌گیرد. سپس دندان مصنوعی جایگزین روی سری ایمپلنت پیچ می‌شود.
سؤالات متداول
انواع ایمپلنت دندان کدام‌اند؟
مهم‌ترین انواع ایمپلنت عبارتند از: اندواستیل، ساب‌پریواستیل، زیگوماتیک و ترنس استیل.
تفاوت ایمپلنت یک‌تکه و دوتکه‌ای چیست؟
ایمپلنت یک‌تکه یک واحد شامل پایه و اباتمنت است، اما ایمپلنت دوتکه اباتمنتی جداگانه دارد که به پایه‌ی ایمپلنت (پست) وصل می‌شود.
بهترین جنس پایه‌ی ایمپلنت چیست؟
تیتانیوم؛ چون غیر سمی، مقاوم و سبک است.
بهترین سایز ایمپلنت کدام است؟
در روش دو مرحله‌ای، ارتفاع ایده‌آل ایمپلنت باید 12 الی 16 میلی‌متر باشد. هرچه استخوان نرم‌تر باشد، ایمپلنت باید بلندتر باشد. هرچه فشار بایت بیشتر باشد، قطر ایمپلنت نیز باید بیشتر باشد.
آیا ایمپلنت زیرکونیا بهتر از ایمپلنت تیتانیومی است؟
تیتانیوم مقاوم‌تر و مستحکم‌تر از زیرکونیا است.
