هرآنچه باید درباره عفونت لثه و درمان آن بدانید؛ علائم، علت و درمان عفونت لثه

عفونت لثه یکی از رایج‌ترین بیماری‌های دهان و دندان به شمار می‌آید. عفونت لثه در نتیجه عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و در نتیجه انباشت باکتری‌ها در فضای بین دندان و لثه رخ می‌دهد. بوی بد دهان، سرخی و التهاب لثه و در برخی موارد لق‌شدگی دندان از جمله علائم این بیماری می‌باشند. شاید برایتان جالب باشد که اصلی‌ترین دلیل از دست دادن دندان در بزرگسالان، عفونت لثه است. عفونت لثه در مرحله اولیه، یعنی التهاب لثه به صورت خانگی قابل درمان است؛ اما در صورت پیشروی بیماری، مراجعه به دندانپزشک الزامیست. روش‌های درمان عفونت لثه بنا بر شدت پیشروی بیماری به دو گروه جراحی و غیرجراحی تقسیم می‌شوند.

عفونت لثه چیست؟

عفونت لثه در واقع یک فرآیند است. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان موجب انباشت پلاک روی دندان‌ها می‌شود. پلاک‌ها لایه‌ای از باکتری‌ها هستند که با عدم رعایت بهداشت، روی دندان‌ها نقش می‌بندند و از بازمانده غذاها روی دندان‌ها تغذیه می‌کنند. تشکیل پلاک روی دندان طبیعی و غیرقابل اجتناب است و تنها می‌توان با مسواک زدن آن‌ها را از بین برد. دندان‌های ما جایی پایین‌تر از لبه لثه که ما می‌بینیم به لثه‌ها متصل شده‌اند. انباشت پلاک‌ها موجب می‌شود که پلاک‌ها به زیر لثه را بیابند. بدین صورت التهاب لثه (gingivitis) رخ می‌دهد. التهاب لثه مرحله اول عفونت لثه است. ممکن است التهاب لثه اصلاً به عفونت ختم نشود، اما عفونت لثه بدون گذراندن مرحله التهاب لثه ممکن نیست. انباشت پلاک‌ها در فضای خالی میان لثه و دندان اصلی‌ترین دلیل عفونت لثه‌ها می‌باشد. علائم التهاب لثه اصلاً به دردناکی علائم عفونت لثه نیستند؛ از همین جهت بسیاری از افراد زمانی متوجه مشکل می‌شوند که دیگر به مرحله عفونت رسیده باشند. عفونت لثه علاوه بر علائم دردناکش، می‌تواند به مشکلات بیشتری منجر شود. عفونت لثه آسیب جدی‌ای به دندان و فک وارد می‌کند و به از دست دادن دندان ختم خواهد شد. عفونت لثه در بارداری می‌تواند صدماتی به جنین وارد کند و موجب کمبود وزن نوزاد هنگام زایمان شود.

علائم عفونت لثه

عفونت لثه علائم متفاوتی دارد. نوع علائم عفونت لثه به میزان پیشرفته بودن عفونت و محل عفونت بستگی دارد. عفونت لثه عموماً نشانه ضعیف بودن سلامت دهان و دندان‌ها و ابتلا به بیماری لثه است.

ژنژیویت ابتدایی‌ترین مرحله بیماری لثه است. توجه داشته باشید که ژنژیویت به خودی خود عفونت نیست، اما ممکن است به بیماری لثه پیشرفته‌تری تبدیل شود. پزشکان به بیماری پیشرفته لثه بیماری پریودنتال یا پریودنتیت می‌گویند.

ژنژیویت باعث ورم کردن و سرخ شدن لثه‌ها می‌شود و لثه‌ها به راحتی، به‌خصوص هنگام مسواک زدن، خونریزی می‌کنند. خونریزی لثه اولین نشانه قابل‌توجه است، اما همان‌طور که التهاب لثه‌ها به عفونت تبدیل می‌شود، دیگر علائم عفونت لثه نیز بروز می‌یابند. علائم عفونت لثه عبارت است از:

• احساس درد هنگام جویدن
• خون‌آلود بودن آب دهان هنگامی که پس از مسواک زدن یا حین مسواک زدن تف می‌کنید.
• حساسیت دندان‌ها، به‌ویژه حساس شدن به گرما و سرما
• بوی بد مزمن دهان
• لق شدن دندان‌ها و تحلیل یا عقب رفتن لثه‌ها
• ترشح چرک در دهان و در نتیجه بدطعم شدن دهان
• شل شدن بریس‌ یا دندان مصنوعی که قبلاً اندازه بود

عفونت لثه گاهی به تشکیل آبسه منجر می‌شود. آبسه کیسه مملو از چرکی است که درون لثه تشکیل می‌شود. به‌علاوه آبسه ورم دردناکی را ایجاد می‌کند و چرک از آن ترشح می‌شود. آبسه به درمان فوری نیاز دارد و دندانپزشک باید چرک داخل آن را تخلیه کند.

علت بروز عفونت لثه

دهان مملو از باکتری است. این باکتری‌ها در ترکیب با مخاط و ذرات دیگر مدام در حال ساخت «پلاک» چسبناک و بدون‌رنگ روی دندان‌ها هستند. مسواک زدن و نخ کشیدن پلاک تشکیل‌شده روی دندان‌ها را از بین می‌برد. اما اگر پلاک از روی دندان‌ها پاک نشود، سفت می‌شود و به جرم تبدیل می‌شود. جرم با مسواک زدن پاک نمی‌شود و برای زدودن آن باید جرم‌گیری حرفه‌ای توسط دندانپزشک انجام بدهید.

بیماری لثه عامل‌های خطر متعددی دارد که سیگار کشیدن مهم‌ترین‌شان است. از این‌ گذشته سیگار کشیدن نرخ موفقیت درمان بیماری لثه را کاهش می‌دهد. پلاک دلیل اصلی بیماری لثه است. البته عامل‌های دیگری نیز در ابتلا به بیماری لثه نقش دارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی مانند تغییراتی که در دوران بارداری، بلوغ، یائسگی و عادت ماهانه رخ می‌دهند، لثه‌ها را حساس‌تر می‌کند و در نتیجه زمینه برای ابتلا به ژنژیویت فراهم می‌شود.
• بیماری: ابتلا به بیماری بر وضعیت لثه‌ها اثر می‌گذارد. از جمله بیماری‌های دامن‌زننده به بیماری لثه می‌توان به سرطان یا HIV اشاره کرد که سیستم ایمنی بدن را مختل می‌کند. چون دیابت بر توانایی بدن برای استفاده از قند خون اثر می‌گذارد، بیماران دیابتی بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع عفونت، از جمله بیماری لثه و پوسیدگی دندان هستند.
• مصرف دارو: مصرف بعضی داروها بر سلامت دهان و دندان‌ها اثر می‌گذارد. بعضی داروها جریان بزاق را کم می‌کنند، حال آن‌که بزاق از دندان‌ها و لثه‌ها محافظت می‌کند. تعدادی از داروها مانند داروی ضدتشنج دیلانتین و داروهای ضد آنژین پروکاردیا و آدالات باعث رشد غیرعادی بافت لثه می‌شوند.
• عادت‌های مضر: عادت‌های بدی مانند سیگار کشیدن کار لثه‌ها را برای ترمیم خود سخت‌تر می‌کند.
• کوتاهی در رعایت بهداشت دهان و دندان: تنبلی در مسواک زدن و نخ کشیدن روزانه زمینه را برای ابتلا به ژنژیویت فراهم می‌کند.
• سابقه خانوادگی بیماری‌های دهان و دندان: سابقه خانوادگی عامل مؤثری در ابتلا به ژنژیویت است.

چه زمانی باید برای عفونت لثه به دندانپزشک مراجعه کرد؟

تشخیص عفونت لثه

دندانپزشک نشانه‌های بیماری لثه را در مرحله اولیه، حین معاینه معمول دندانپزشکی شناسایی می‌کند. دندانپزشک بیماری لثه را تحت نظر می‌گیرد تا مطمئن شود که وضعیت لثه‌ها به مرور زمان بدتر نمی‌شود. به همین دلیل بسیار مهم است که برای غربالگری به طور دوره‌ای به دندانپزشک مراجعه کنید.

دندانپزشک پاکت‌های روی لثه‌ها را با خط‌کش بسیار کوچکی به نام پروب اندازه‌گیری می‌کند. این اندازه‌گیری معمولاً بدون درد است. اگر پلاک، جرم یا هر دو روی دندان‌ها باشند، دندانپزشک این مواد را حین جرم‌گیری حرفه‌ای از روی دندان‌ها پاک می‌کند. ممکن است دندانپزشک از دندان‌ها عکس رادیوگرافی بگیرد یا شما را به متخصص لثه (پریودنتیست) معرفی کند. پریودنتیست در زمینه تشخیص و درمان بیماری لثه تخصص دارد و درمان مناسب را با انجام معاینات و آزمایش‌های بیشتر توصیه می‌کند.

عفونت لثه چطور درمان می‌شود؟

متخصص لثه، دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان بیماری لثه را درمان می‌کنند. درمان پریودنتیت با هدف پاکسازی کامل پاکت‌های دور دندان‌ها و جلوگیری از آسیب دیدن استخوان اطراف انجام می‌شود. با رعایت کردن بهداشت روزانه دهان و دندان، مدیریت بیماری‌های مضر برای سلامت دندان‌ها و ترک سیگار و دخانیات شانس موفقیت‌آمیز بودن درمان را به حداکثر می‌رسانید.

روش‌های غیرجراحی

اگر بیماری لثه پیشرفته نباشد، با روش‌های کم‌تهاجمی‌تری می‌توان آن را درمان کرد. روش‌های غیرجراحی برای درمان عفونت لثه عبارتند از:

• جرم‌گیری: جرم‌گیری جرم و باکتری‌ها را از روی سطوح دندان‌ها و زیر لثه‌ها پاک می‌کند. جرم‌گیری با ابزار، لیزر یا دستگاه اولتراسونیک انجام می‌شود.
• تسطیح سطح ریشه: تسطیح سطح ریشه، سطوح ریشه را صاف می‌کند، از تجمع بیشتر جرم و باکتری‌ها جلوگیری می‌کند و باکتری‌های حاصل از عفونت را پاک می‌کند. این باکتری‌ها به التهاب دامن می‌زنند و التیام یافتن یا دوباره متصل شدن لثه به سطوح دندان را به تأخیر می‌اندازند.
• آنتی‌ بیوتیک: آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی به کنترل عفونت باکتریایی کمک می‌کنند. آنتی‌بیوتیک موضعی شامل ژل‌ها یا دهان‌شویه‌های آنتی‌بیوتیک می‌شود. ژل آنتی‌بیوتیک را پس از جرم‌گیری عمیق باید در فضای بین دندان‌ها و لثه‌ها یا داخل پاکت‌ها قرار بدهید. با این‌ حال ممکن است لازم باشد برای از بین بردن کامل باکتری‌های ایجادکننده عفونت، آنتی‌بیوتیک خوراکی مصرف کنید.

روش‌های جراحی

اگر به پریودنتیت پیشرفته مبتلا باشید، درمان جراحی ضرورت می‌یابد. جراحی‌های زیر برای درمان بیماری پیشرفته لثه انجام می‌شوند:

• جراحی فلپ (جراحی کوچک کردن پاکت): متخصص لثه برش‌های بسیار کوچکی را در لثه ایجاد می‌کند تا بتواند بخشی از بافت لثه را رو به بالا عقب ببرد. به‌ این‌ ترتیب ریشه‌ها نمایان می‌شوند و می‌توان جرم‌گیری و تسطیح سطح ریشه را به روش مؤثرتری انجام داد. چون پریودنتیت غالباً باعث تحلیل استخوان می‌شود، ممکن است متخصص لثه استخوان زیرین را پیش از بخیه زدن لثه در جای اولش تغییر شکل بدهد. پاک کردن این ناحیه‌ها و حفظ سلامت لثه پس از التیام یافتن لثه آسان‌تر می‌شود.
• پیوند بافت نرم: وقتی بافت لثه از بین می‌رود، خط لثه عقب می‌رود. ممکن است لازم باشد بخشی از بافت نرم آسیب‌دیده را تقویت کنید. دندانپزشک برای این کار معمولاً تکه کوچکی از بافت را از سقف دهان (کام) برمی‌دارد یا از بافت گرفته‌ شده از منبع اهدای دیگری استفاده می‌کند. سپس بافت پیوندی را به ناحیه آسیب‌ دیده متصل می‌کند. پیوند بافت به کاهش تحلیل لثه کمک می‌کند، ریشه‌های نمایان را می‌پوشاند و دندان‌ها را زیباتر می‌کند.
• پیوند استخوان: اگر عفونت لثه استخوان دور ریشه دندان را از بین برده باشد، پیوند استخوان ضرورت می‌یابد. گرافت استخوانی از تکه‌های کوچکی از استخوان خودتان یا استخوان اهدایی یا سنتزی (مصنوعی) تشکیل می‌شود. پیوند استخوان دندان را در جای خود نگه می‌دارد و از از دست رفتن دندان جلوگیری می‌کند. به‌علاوه استخوان پیوندی مانند سکویی برای رشد مجدد استخوان طبیعی عمل می‌کند.
• بازسازی بافت هدایت‌ شده: این عمل به رشد مجدد استخوانی کمک می‌کند که توسط باکتری‌ها تخریب شده است. یک روش به این شکل است که دندانپزشک قطعه‌ای از یک بافت زیست‌سازگار خاص را بین استخوان موجود و دندان قرار می‌دهد. این ماده اجازه نمی‌دهد بافت اضافی وارد موضع در حال التیام یافتن شود و به‌ این‌ ترتیب استخوان به‌جای بافت اضافی دوباره رشد می‌کند.
• پروتئین‌های تحریک‌ کننده بافت: ژل مخصوصی به ریشه دندان بیمار زده می‌شود. این ژل حاوی همان پروتئین‌هایی است که در مینای دندان‌های در حال رشد وجود دارد و باعث رشد بافت و استخوان سالم می‌شود.