روکش‌های دندان، پوشش‌هایی شبیه به دندان هستند که روی دندان‌های شکسته یا آسیب دیده قرار می‌گیرند تا ظاهر و عملکرد آن‌ها را به حالت قبلی برگردانند. عواملی مثل جنس روکش دندان، شرایط بهداشت دهان و دندان، محل قرار گرفتن روکش دندان، روی طول عمر روکش دندان تاثیر دارند. روکش‌های دندانی از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که در بین آن‌ها، روکش‌های فلزی بیشترین میزان استحکام را دارند. روکش‌های دندان ممکن است بر اثر آسیب یا تخریب شدن، بروز واکنش‌های آلرژی، تغییر رنگ یا ساییدگی نیاز به تعویض پیدا کنند. اگر این روکش‌ها به موقع تعویض نشوند، می‌توانند منجر به حساسیت، ناراحتی یا سایر بیماری‌های دهان و دندان شوند. رعایت بهداشت دهان، جلوگیری از وارد شدن آسیب فیزیکی به دندان و رعایت دستورالعمل‌های لازم برای محافظت از روکش دندان، می تواند به افزایش طول عمر آن ها کمک کند.
طول عمر روکش دندان چقدر است؟
روکش دندان، پوششی است که روی دندان‌های آسیب دیده کشیده می‌شود تا شکل، اندازه و عملکرد آن‌ها را به حالت طبیعی برگرداند. روکش‌های دندان، به صورت دائمی ماندگار نیستند. به طور میانگین طول عمر آن‌ها بین 5 تا 15 سال است.
طول عمر انواع روکش‌های دندانی
مواد مختلفی برای روکش دندان استفاده می‌شوند که هر کدام مزایا و ویژگی‌های خاص خود را دارند. انتخاب نوع ماده برای روکش دندان، به عوامل مختلفی از جمله محل قرارگیری دندان، درجه اهمیت زیبایی، تمایل بیمار و تشخیص دندان پزشک بستگی دارد. در ادامه، تعدادی از موادی که برای روکش دندان استفاده می‌شوند، معرفی می‌شود:
روکش‌های سرامیکی یا چینی (پرسلین)، 10 تا 15 سال عمر می‌کنند.
این روکش‌ها از نظر ظاهری بسیار شبیه به دندان طبیعی هستند، به همین خاطر ظاهری طبیعی به دندان می‌بخشند. معمولا برای دندان‌های جلویی که زیبایی اهمیت زیادی دارد، از این روکش‌ها استفاده می‌شود. همه روکش‌های سرامیکی تحمل فشار زیادی را ندارند، بنابراین بهتر است در دهان‌های جلو استفاده شوند که فشار کمتری به آن‌ها وارد می‌شود. این نوع از روکش‌ها هم چنین برای افرادی که نسبت به روکش‌های فلزی حساسیت دارند، انتخاب خوبی هستند. این نوع روکش‌ها، طول عمر نسبتا زیادی هم دارند و در صورت مراقبت صحیح، 10 تا 15 سال عمر می‌کنند.
سرامیک‌های تلفیق شده با فلز (PFM)، 12 تا 15 سال دوام دارند.
در این نوع از روکش‌ها، اسکلت داخلی از جنس فلز و کلاهک روی آن از جنس سرامیک است. فلز باعث استحکام و مقاومت روکش می‌شود، در حالی که لایه‌های سرامیکی به بهتر شدن ظاهر دندان کمک می‌کنند. PFM ها معمولا هم برای دندان‌های جلویی و هم برای دندان‌های عقبی به کار می‌روند و می‌توانند به مدت حداقل 12 سال ماندگاری داشته باشند.
روکش‌های فلزی تا 25 سال هم عمر می‌کنند.
در این روکش‌ها از فلزات مختلفی مثل طلا، نقره یا آلیاژ هایی مثل نیکل-کروم استفاده می‌شود. روکش‌های فلزی معمولا مقاومت زیادی در برابر ساییدگی دارند، اگرچه نسبت به روکش‌های سرامیکی، زیبایی کمتری ایجاد می‌کنند. به همین خاطر برای روکش دندان‌های عقبی که در هنگام جویدن متحمل فشار زیادی می‌شوند و زیاد هم در معرض دید نیستند، انتخاب مناسبی هستند. امروزه دندان پزشکان فلز طلا را با فلزهای دیگر مثل پالادیوم، کروم یا نیکل ترکیب می‌کنند تا هزینه آن را کاهش بدهند. روکش‌های فلزی مقاوم‌ترین نوع روکش‌ها هستند و عمر مفید آن‌ها بین 20 تا 25 سال است.
روکش‌های زیرکونیا که عمر مفید آن‌ها 15 تا 20 سال است
روکش‌هایی که از جنس زیرکونیا هستند، هم استحکام خوبی دارند و هم از نظر ظاهری شبیه به دندان طبیعی هستند. بنابراین هم برای دندان‌های جلویی و هم برای دندان‌های عقبی مناسب هستند. اگر از روکش‌های زیرکونیا به خوبی مراقبت شود، معمولا 15 سال و بیشتر دوام دارند.
E-max (لیتیم دی سیلیکات) معمولا 5 تا 15 سال عمر می‌کنند.
روکش‌های ایمکس روکش‌های تمام سرامیکی هستند که هم استحکام بالایی دارند و هم یک زیبایی منحصر به فرد ایجاد می‌کنند. این روکش‌ها معمولا برای دندان‌های جلویی استفاده می‌شوند. اگر از این روکش‌ها به درستی مراقبت شود، معمولا 5 تا 15 سال عمر می‌کنند.
روکش‌های رزینی موقتی که عمر بسیار کوتاهی دارند.
این نوع از روکش‌ها از رزین ساخته شده‌اند و در مقایسه با انواع دیگر روکش‌ها، مقاومت پایین‌تری دارند. این روکش‌های رزینی، نسبت به انواع دیگر روکش‌ها قیمت پایین‌تری هم دارند. به همین خاطر، دندان پزشکان از این نوع روکش‌ها به عنوان روکش‌های موقتی استفاده می‌کنند. این روکش‌ها تا حداکثر یک ماه دوام می‌آورند.
روکش‌های کامپوزیتی که حداکثر سه ماه دوام دارند.
این نوع از روکش‌ها از کامپوزیت‌هایی به رنگ دندان ساخته می‌شوند و مانند روکش‌های رزینی، مقاومت پایینی نسبت به سایر انواع روکش‌ها دارند، به همین خاطر، به عنوان روکش موقتی استفاده می‌شوند. این روکش‌های موقتی زمانی استفاده می‌شوند که روکش‌های اصلی بیمار هنوز آماده نشده‌اند. این روکش‌ها حداکثر سه ماه دوام می‌آورند.
دندان پزشک براساس نیاز شما، بودجه‌ای که دارید و براساس میزان اهمیت زیبایی ظاهری، تصمیم می‌گیرد که از چه روکشی استفاده کند تا هم کارایی لازم و هم ماندگاری طولانی داشته باشد.
بهترین نوع روکش دندان کدام است؟
هر کدام از انواع روکش‌ها، مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. در جدول زیر، انواع روکش‌های دندان با هم مقایسه شده‌اند:
نوع روکش دندانی | طول عمر متوسط | جنس ماده | استحکام و طول عمر | زیبایی ظاهری | موارد استفاده | مزایا |
روکش‌های فلزی | 20 تا 25 سال | طلا، نقره، آلیاژهای فلزی (نیکل و کروم) | بسیار زیاد، بسیار مقاوم به ساییدگی | زیبایی کم | دندان‌های عقبی | ماندگاری بالا، استحکام زیاد |
روکش‌های PFM | 12 تا 15 سال | اسکلت فلزی با کلاهک سرامیکی | استحکام بالا (به دلیل مقاومت لایه سرامیکی در برابر شکستن) | زیبایی زیاد، رنگ شبیه رنگ دندان طبیعی | دندان‌های جلویی و دندان‌های عقبی | زیبایی زیاد، استحکام خوب، مناسب برای اکثر دندان‌ها |
روکش‌های تمام سرامیک | 10 تا 15 سال | سرامیک یا پرسلین | ممکن است به اندازه روکش‌های فلزی استحکام نداشته باشند | زیبایی بسیار زیاد، کاملا مشابه با دندان طبیعی | دندان‌های جلویی یا هر دندانی که زیبایی آن مهم باشد | زیبایی بسیار زیاد، مناسب برای بیمارانی که به روکش‌های فلزی حساسیت دارند |
روکش‌های زیرکونیا | 15 تا 20 سال | زیرکونیوم دی اکسید | ماندگاری بالا، مقاومت در برابر شکستگی | زیبایی زیاد مشابه با رنگ طبیعی دندان | دندان‌های جلویی و هم دندان‌های عقبی | استحکام زیاد |
به طور کلی در انتخاب روکش مناسب برای دندان، دو عامل اهمیت زیادی دارند.
- استحکام روکش دندان
- زیبایی روکش دندان
اینکه کدام یکی از دو مورد می‌تواند در اولویت قرار بگیرد با توجه به وضعیت قرارگیری دندان‌ها می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، در دندان‌های خلفی (پشتی) بهتر است از روکش‌هایی با استحکام بالاتر مثل روکش‌های فلزی یا روکش‌های PMF استفاده کرد. زیرا این دندان‌ها در حین جویدن و خرد کردن غذا، فشار بیشتری را تحمل می‌کنند.
برای دندان‌های قدامی (جلویی) می‌توان از روکش‌هایی استفاده کرد که زیبایی بیشتری ایجاد می‌کنند. مثل روکش‌های تمام سرامیک، چون به این دندان‌ها فشار زیادی وارد نمی‌شود اما زیبایی در آن‌ها عامل مهمی است.
برای اینکه بتوانید بهترین نوع روکش را برای دندان‌های خود انتخاب کنید، حتما در مورد دغدغه‌ها، عادت‌های تغذیه ای و رفتاری مرتبط با دهان، میزان اهمیت زیبایی با پزشک خود صحبت کنید تا بتواند برای شما بهترین نوع روکش دندان را انتخاب کند.
عوامل موثر بر طول عمر روکش دندان
عوامل مختلفی می‌تواند روی طول عمر روکش دندان تاثیر بگذارد. در ادامه عوامل تاثیرگذار روی طول عمر روکش دندان به طور کلی بیان می‌شوند:
روکش‌های دندانی به طور معمول از مواد مختلفی مثل سرامیک، فلز (طلا، نقره، آلیاژهای فلزی)، زیرکونیا، یا ترکیبی از فلز و سرامیک ساخته می‌شوند. روکش‌های فلزی بیشترین میزان استحکام و بیشترین میزان طول عمر را دارند. روکش‌های سرامیکی مقاومت کمتری در برابر فشار و ضربه دارند، بنابراین عمر مفید آن‌ها نسبت به روکش‌های فلزی کمتر است.
رعایت بهداشت عمومی دهان، برای افزایش طول عمر روکش‌های دندانی حیاتی است. دندان‌های روکش شده هم مانند دندان‌های سالم به مراقبت نیاز دارند. مسواک زدن به صورت منظم، استفاده از نخ دندان و چکاپ منظم توسط دندان پزشک می‌تواند از تشکیل جرم دندانی و تخریب روکش جلوگیری کند.
هر اتفاقی که باعث شود فشار مضاعفی به دندان‌ها وارد شود، می‌تواند عمر مفید روکش دندان را کاهش بدهد. عادت‌هایی مثل دندان قروچه (Bruxism) باعث وارد شدن فشار اضافی به دندان‌ها و آسیب به روکش دندان می‌شود. پزشکان معمولا به کسانی که عادت به دندان قروچه دارند، توصیه می‌کنند که به ویژه در هنگام خواب، از محافظ دندان استفاده کنند.
جویدن غذاهای خیلی سخت یا ترد، یخ یا جویدن اشیا مثل ته خودکار یا ناخن باعث می‌شود که به مرور زمان به روکش‌های دندانی آسیب وارد شود.
مصرف بیش از حد مواد غذایی دارای کربوهیدرات، شیرینی و قند فراوان باعث کاهش طول عمر روکش و هم چنین پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.
روکش‌های دندانی که روی دندان‌های جلویی قرار گرفته‌اند، معمولا در معرض ساییدگی کمتری نسبت به دندان‌های آسیاب هستند. بنابراین طول عمر روکش دندان‌های جلویی معمولا بیشتر است. دندان‌های عقبی در هنگام جویدن و خرد کردن مواد غذایی، بیشتر در معرض فشار قرار می‌گیرند و احتمال آسیب دیدن روکش در این دندان‌ها بیشتر است.
روکش‌های دندان _ از هر نوعی که باشند_ بعد از مدتی نیاز به تعویض دارند. زمان تعویض روکش‌ها به عوامل مختلفی از جمله نوع روکش، سن بیمار و میزان ساییدگی دندان بستگی دارد. هر تغییری که در سلامت دهانی شما ایجاد می‌شود، می‌تواند روی طول عمر روکش دندان تاثیر بگذارد. در ادامه در مورد علائمی صحبت می‌شود که نشان می‌دهند شما به تعویض روکش دندان نیاز دارید:
- آسیب یا ساییدگی دندان: آسیب به دندان ممکن است به دلیل وارد شدن فشار زیاد به دندان یا دندان قروچه ایجاد شود. برای حفظ عملکرد دندان و سلامت لثه، تعویض روکش دندان ضروری است.
- پوسیدگی دندان: در صورت وجود پوسیدگی گسترده در اطراف روکش دندان، روکش دندان باید تعویض شود.
- تغییر در شکل ظاهری دندان: رنگ و شکل ظاهری روکش‌های دندان در طول زمان تغییر می‌کنند. برای حفظ زیبایی ظاهری لازم است روکش‌ها تعویض گردند.
- تحلیل رفتن لثه: تحلیل رفتن لثه می‌تواند باعث جا به جایی در روکش‌های دندان و ایجاد حساسیت، ناراحتی یا حتی ساییدگی در دندان شود. در صورتی که میزان تحلیل لثه زیاد باشد، بهتر است روکش تعویض گردد.
- آلرژی یا حساسیت: در صورت وجود آلرژی به مواد به کار گرفته شده در روکش دندان، لازم است نسبت به تعویض نوع روکش دندان اقدام شود.
- تعویض روکش با یک نوع بهتر: ممکن است قبلا دندان خود را با ماده خاصی روکش کرده باشید و حالا بخواهید آن را با ماده‌ای با استحکام بیشتر یا طول عمر بالاتر تعویض کنید.
بعد از روکش کردن دندان، لازم است که به طور مرتب به دندان پزشک خود سر بزنید. دندان پزشک، شرایط روکش‌های دندانی شما را چک می‌کند و هرگونه تغییری را در آن تحت نظر قرار می‌دهد. با در نظر گرفتن وضعیت روکش‌های دندان و تغییرات رخ داده در آن‌ها، پزشک می‌تواند تصمیم بگیرد که چه زمانی به تغییر روکش دندان نیاز دارید.
مشکلات حاصل از عدم تعویض روکش دندان
اگر روکش دندان خود را به موقع تعویض نکنید، ناراحتی و آسیب‌های جدی برای دندان‌ها پیش می‌آید. در ادامه مشکلات ناشی از عدم تعویض به موقع روکش دندان بیان می‌شوند:
اگر روکش دندان آسیب دیده باشد، حفره‌های کوچکی بین دندان و روکش آن ایجاد می‌شود. این حفره‌ها محلی برای جمع شدن ذرات غذا و باکتری‌ها هستند که در نهایت منجر به پوسیدگی دندان می‌شوند.
یک روکش آسیب دیده می‌تواند حساسیت لایه‌های داخلی دندان نسبت به تغییر حرارت یا فشار را افزایش دهد. این حساسیت به تدریج باعث ایجاد ناراحتی و درد در دندان‌ها می‌شود.
اگر روکش دندان به موقع تعویض نشود، دندان تحت فشار مضاعف قرار می‌گیرد. این فشار باعث می‌شود که دندان‌ها ترک بخورند یا بشکنند. در این صورت علاوه بر تعویض روکش دندان، نیاز به درمان‌های دیگری هم دارید تا دندان شکسته را ترمیم کنید.
اگر روکش دندان در زمان مناسب تعویض نشود، باعث تحلیل رفتن لثه و ایجاد فضایی برای عفونت می‌شود. این وضعیت هم حساسیت دندان‌ها را بالا می‌برد و هم باعث ایجاد درد شدید می‌شود.
یک روکش آسیب دیده می‌تواند روی توانایی شما برای جویدن تاثیر بگذارد و ممکن است در حین غذا خوردن احساس ناراحتی بکنید. حتی عدم تعویض روکش در زمان مقرر می‌تواند روی توانایی تکلم شما هم تاثیر بگذارد و بیان بعضی از کلمات را برای شما سخت بکند.
مهم است که به همه نشانه‌های درد، حساسیت یا تغییر در شکل ظاهری روکش دندان‌هایتان توجه کنید. اگر به طور منظم با دندان پزشک‌تان ملاقات داشته باشید، پزشک می‌تواند هر گونه تغییر در وضعیت روکش دندان شما را بررسی کند و هر زمان که لازم باشد، نسبت به تعویض روکش دندان شما اقدام کند.
چگونه می‌توان طول عمر روکش دندان را افزایش داد؟
مراقبت از روکش دندان، مهم‌ترین عامل برای افزایش طول عمر روکش‌های دندانی است. در این بخش، راهکارهایی بیان می‌شوند که به شما کمک می‌کنند از روکش‌های دندان خود بهتر محافظت کنید:
بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کنید.
حداقل دو بار در روز دندان‌هایتان را مسواک بزنید. از نخ دندان استفاده کنید تا جرم‌های دندانی و ذرات باقی مانده غذا را از روکش‌های دندان جدا کنید. رعایت بهداشت می‌تواند جلو تحلیل رفتن لثه را بگیرد و به حفظ سلامتی روکش‌های دندانی بیشتر کمک می‌کند.
از یک مسواک با موهای نرم استفاده کنید.
مسواک با موهای نرم را به آرامی روی روکش دندان و نواحی اطراف آن بکشید. از مسواک‌های با موی سخت استفاده نکنید، زیرا خود این مسواک‌ها می‌توانند به روکش دندان یا لثه آسیب بزنند.
از خمیر دندان‌های با فلوراید خنثی استفاده کنید.
به طور کلی، فلوراید یک ترکیب معدنی است که به تقویت مینای دندان و استحکام لثه کمک می‌کند. فلوراید می‌تواند باعث افزایش طول عمر روکش دندان شود. البته به این نکته توجه داشته باشید که اگر فلوراید اسیدی باشد، ممکن است باعث ایجاد خراش روی روکش دندان شود که به تدریج منجر به پوسیدگی و شکستگی روکش دندان می‌شود. به همین خاطر توصیه می‌شود برای افزایش طول عمر روکش دندان‌هایتان از خمیردندان‌های دارای فلوراید خنثی استفاده کنید.
از جویدن خوراکی‌های سفت پرهیز کنید.
جویدن مواد غذایی سخت مثل یخ یا آب نبات یا جویدن ته خودکار و ناخن می‌تواند فشار زیادی را به روکش دندان وارد کند که باعث ایجاد ترک یا شکستگی در روکش می‌شود.
از محافظ دندان استفاده کنید.
اگر عادت به دندان قروچه، به خصوص در هنگام خواب، دارید حتما از یک محافظ دندان در طول شب استفاده کنید. این محافظ دندان می‌تواند از وارد شدن فشار ناشی از دندان قروچه به روکش دندان و حتا دندان‌های طبیعی‌تان جلوگیری کند.
از دندان‌هایتان به جای ابزار استفاده نکنید.
هرگز از دندان‌هایتان (دندان روکش شده یا دندان طبیعی) برای باز کردن درب بطری، پاره کردن بسته بندی مواد غذایی یا شکستن آجیل استفاده نکنید. انجام این کارها باعث می‌شود که به مرور زمان روکش دندان شما ضعیف شده و آسیب ببینند.
از جلسات چکاپ منظم غافل نشوید.
حتما جلسات چکاپ منظم با دندان پزشک خود داشته باشید. دندان پزشک شرایط روکش دندان شما را ارزیابی و با ارائه دستورالعمل‌هایی برای مراقبت از روکش دندان، از ایجاد آسیب‌های جدی به روکش‌های دندان شما جلوگیری می‌کند.
هر گونه تغییر در روکش دندان را جدی بگیرید.
اگر احساس درد یا حساسیت نسبت به دما در دندان‌هایتان دارید یا اگر متوجه هرگونه تغییری در ظاهر روکش‌های دندان شدید، حتما آن را با دندان پزشک خود در میان بگذارید. تشخیص اولیه می‌تواند جلو بروز عوارض جدی‌تر را بگیرد و نیاز به درمان‌های بیشتر را برطرف می‌کند.
دستورات دندان پزشک را جدی بگیرید.
اگر به تازگی دندان خود را روکش کرده‌اید، تمام دستورالعمل‌هایی را که پزشک به شما می‌دهد به درستی اجرا کنید. هر چقدر بیشتر این دستورالعمل‌ها را رعایت کنید، احتمال آسیب دیدن روکش دندان کاهش پیدا می‌کند.
از مصرف بیش از حد الکل و کشیدن سیگار و قلیان خودداری کنید.
این عادت‌ها می‌توانند منجر به بیماری‌های لثه و متعاقب آن کاهش طول عمر روکش‌های دندانی شوند.
سوالات متداول
آیا روکش دندان دائمی است؟
روکش دندان در واقع همان پروتز ثابت دندان است. این نوع پروتز اگرچه از مواد محکم با ماندگاری و طول عمر بالا ساخته می‌شود اما دائمی نیست.
آیا می‌توانم برای دندان روکش شده از دهان شویه استفاده کنم؟
بله. اگر حداقل یک بار در هفته از دهان شویه آنتی باکتریال برای شست شوی دهان خود استفاده کنید، احتمال پوسیدگی روکش دندان به شدت کاهش پیدا می‌کند.
آیا می‌توان روکشی را که افتاده دوباره استفاده کرد؟
گاهی اوقات روکش‌ها دوباره قابل استفاده نیستند. اما گاهی اوقات دندان پزشک می‌تواند با چسب و سیمان مخصوص دوباره آن را روی دندان قرار دهد. اگر روکش دندان شما افتاد، سعی نکنید که آن را روی دندان قرار دهید. برای ترمیم روکش دندان، حتما به دندان پزشک مراجعه کنید.
آیا می‌توان روکش افتاده را دوباره چسباند؟
دندان پزشکان برای چسباندن روکش دندان از چسب و سیمان مخصوص استفاده می‌کنند. اگر روکش دندان‌تان افتاد، بدون اینکه هیچ اقدامی انجام دهید، به دندان پزشک مراجعه کنید.
هزینه روکش دندان چقدر است؟
تعداد روکش‌هایی که دریافت می‌کنید، نوع روکش استفاده شده و تکنیکی که دادن پزشک برای روکش کردن دندان‌های شما استفاده می‌کند، روی هزینه کلی موثر است.
آیا استفاده از روکش دندان، به دندان آسیبی می‌زند؟
خیر. استفاده از روکش دندان هیچ آسیبی به دندان‌های شما وارد نمی‌کند.
آیا دندان روکش شده خراب می‌شود؟
بله. دندان روکش شده هم مانند دندان سالم نیاز به مراقبت دارد و اگر از آن به خوبی مراقبت نکنید، ناچار به تعویض روکش می شوید.
