مال اکلوژن به عارضه دندانی گفته می‌شود که زمانی که فک بسته باشد، دندان‌ها نامرتب به نظر می‌رسند یا به گونه‌ای صحیح بر روی هم قرار نمی‌گیرند. اکلوژن دندان از بیماری‌های شایعی است که برای درمان نیاز به ارتودنسی دارد. این عارضه به جز ایجاد مشکلاتی در جویدن، از نظر مسائل زیبایی شناختی نیز افراد را دچار مشکل می‌کند. اکلوژن دندان پیامدهای دراز مدت دیگری نظیر درد فک یا حتی مشکلات رشد گفتار را برای کودکان به همراه می‌آورد. به همین خاطر بسیار مهم است که تشخیص و درمان این عارضه در اسرع وقت انجام گیرد. در این مقاله توضیحات کامل در خصوص عارضه مال اکلوژن و انواع آن توضیح داده خواهد شد.
مال اکلوژن چیست؟
مال اکلوژن به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن دندان‌ها و فک‌ها به صورت ناهماهنگ و نادرست بر روی یکدیگر قرار می‌گیرند. این بیماری ممکن است که انواع مشکلات دندانی و اسکلتی را به همراه داشته و بر نحوه عملکرد دندان در هنگام جویدن تاثیر بگذارد.
به طور کلی اثرات منفی مال اکلوژن از جویدن نادرست غذا آغاز می‌شود. این قضیه مشکلات گوارشی و سوء تغذیه را به همراه خواهد داشت. همچنین این عارضه می‌تواند مشکلاتی در گفتار نیز ایجاد کند، ظاهر صورت را تغییر داده و خطر پوسیدگی دندان، بیماری لثه و سایر مشکلات دهان را افزایش دهد.
انواع مختلف مال اکلوژن
عارضه مال اکلوژن به سه دسته تقسیم می‌شود که این طبقه بندی بر اساس ارتباط میان قوس دندانی بالا، پایین و موقعیت فک می‌باشد:
- مال اکلوژن نوع I: نام دیگر مال اکلوژن، اکلوژن نرمال است که در آن قوس‌های دندانی در یک رابطه طبیعی با یکدیگر قرار دارند، اما برخی از دندان‌ها ممکن است نامرتب یا کج باشند.
- مال اکلوژن نوعII: نام دیگر اکلوژن II رتروگناتیسم یا اوربایت است. در این نوع مال اکلوژن، قوس دندانهای بالایی نسبت به قوس دندانهای پایینی جلوتر قرار می‌گیرد که به ان رتروگناتیسم گفته می‌شود.
- مال اکلوژن نوع III: مال اکلوژنIII به عنوان پروگناتیسم یا آندربایت نیز شناخته می‌شود. در این نوع عارضه، قوس پایینی نسبت به قوس دندانی بالایی جلوتر قرار می‌گیرد.
علائم مال اکلوژن
با توجه به انواع مال اکلوژن، علائم این عارضه از کم یا زیاد متغیر است. علائم رایج عبارت است از:
- تراز نادرست دندان
- تغییر در ظاهر چهره
- جویدن مکرر گونه داخلی یا زبان
- اذیت شدن در هنگام جویدن
- تغییر در گفتار
- تنفس از طریق دهان به جای بینی
انواع مال اکلوژن
مال اکلوژن دارای انواع مختلفی است، نظیر:
اوربایت
این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که دندانهای جلویی فک بالایی بیش از ۳۰ درصد با دندانهای جلویی فک پایین به صورت عمودی هم‌پوشانی داشته باشد. این قضیه مشکلاتی نظیر ساییدگی و پارگی فک و لثه را به همراه داشته و موجب آسیب به دندان نیز می‌شود. در موارد شدید، این عارضه حتی می‌تواند موجب ایجاد مشکلاتی در صحبت کردن یا خوردن نیز شود.
آندربایت
آندربایت زمانی ایجاد می‌شود که دندانهای جلویی فک پایین مقابل دندانهای جلویی فک بالا قرار گیرند. این قضیه منجر به ایجاد مشکلاتی در جویدن، صحبت کردن و ظاهر چهره می‌شود. در نوع شدید این عارضه، آندربایت ممکن است موجب ایجاد مشکلاتی در نفس کشیدن و خواب شود.
کراس بایت
کراس بایت زمانی ایجاد می‌شود که دندانهای فک بالا بخش داخلی فک پایین را گاز بگیرند. این قضیه موجب ایجاد سایش و پارگی در لثه و فک و حتی ایجاد آسیب در دندان شود. در نوع شدید، این بیماری عدم تقارن صورت و رشد غیرطبیعی فک و استخوان صورت را به همراه خواهد داشت.
اپن بایت
اپن بایت زمانی ایجاد می‌شود که حتی در زمانی که دهان بسته می‌شود، هیچ هم‌پوشانی بین دندان بالا و پایین ایجاد نشود. این قضیه می‌تواند جویدن غذا را دچار مشکل کرده و حتی باعث مشکلات گفتاری شود. علاوه بر آن این عارضه مشکلاتی را در رشد فک و ظاهر صورت به همراه خواهد داشت.
نامرتبی و شلوغی دندان
نامرتبی و شلوغی دندان زمانی ایجاد می‌شود که برای همه دندان‌ها فضای کافی وجود نداشته باشد، در نتیجه این قضیه ممکن است باعث شود که دندان‌ها کج شده یا روی هم قرار گیرند. نامرتبی دندان ممکن است تمیز کردن آن‌ها را دچار اشکال کرده و خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه را بالا ببرد. همچنین این عارضه می‌تواند ظاهر لبخند را نیز دچار اشکال کرده مشکلات گفتاری ایجاد کند.
فاصله دندان
این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که بین دندان‌ها فضای زیادی وجود داشته باشد و در نتیجه شکاف یا فاصله میان دندان‌ها را به همراه خواهد داشت. این فاصله ممکن است به علت از دست دادن دندان یا رشد کم فک ایجاد شود. بیماری ذکر شده می‌تواند مشکلاتی را در جویدن و گفتار ایجاد کرده و همچنین بر لبخند نیز تأثیر بگذارد.
ناهماهنگی خط وسط
ناهماهنگی خط وسط دندان زمانی ایجاد می‌شود که مرکز دندانهای بالایی با مرکز دندانهای پایینی هم‌خوانی نداشته باشد. این قضیه مشکلاتی را در زیبایی لبخند به همراه خواهد داشت و بر ظاهر کلی چهره تاثیر می‌گذارد.
علت به وجود آمدن مال اکلوژن
مال اکلوژن در اغلب اوقات به صورت ارثی ایجاد می‌شود. به این معنی که این بیماری از نسلی به نسل دیگر انتقال نمی‌یابد.
البته برخی عادات و موارد دیگر هستند که ممکن است شکل و ساختار فک شما را دچار تغییر کند که شامل:
- شکاف کام و لب
- استفاده مکرر از پستانک بعد از ۳ سالگی
- استفاده طولانی مدت از شیشه شیر در اوایل کودکی
- مکیدن شست در دوران کودکی
- ضرباتی که منجر به ناهماهنگی در فک شما شود.
- تومور دهان یا فک
- وجود دندان غیر معمولی یا نهفته
- مشکلات دندانی که نیاز به پرکردن، روکش یا بریس داشته باشد.
- انسداد راه هوایی دهان که معمولا به دلیل آلرژی یا بزرگ شدن لوزه‌ها باشد.
چه زمانی به دندانپزشک مراجعه کنم؟
در صورتی که احتمال می‌دهید که دهان شما درگیر مال اکلوژن یا نامرتبی دندان شده است، بهتر است که در اسرع وقت به دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مراجعه کنید تا هرچه زودتر مشکل شناسایی و درمان شود. این کار احتمال بهبود سریع تر را افزایش می‌دهد
تشخیص مال اکلوژن
ابتدا توسط دندان پزشک در یک راستا قرار گرفتن دندانهای شما بررسی می‌شود. احتمال دارد که برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت دهان از اشعه ایکس دندان استفاده شود. پزشکان عمومی شما را برای درمان مال اکلوژن به متخصص ارتودنسی ارجاع می‌دهند.
درمان مال اکلوژن
درمان مال اکلوژن کاملا وابسته به شدت و پیچیدگی عارضه است. در اغلب اوقات برای درمان مال اکلوژن شدید، ممکن است نیاز چند درمان باشد. همچنین برخی اوقات مال اکلوژن ممکن است موجب آسیب رساندن به دندان‌ها شود که در آن صورت حتما باید دندان مورد ترمیم قرار گیرد.
روش‌ها درمان عبارت است از:
استفاده از بریس
سیم‌کشی و بریس دندان معمولا توسط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی انجام می‌گیرد، بریس با ایجاد فشار ملایم بر روی دندان، آن‌ها را حرکت داده و عارضه مال اکلوژن را درمان می‌کند. درمان مال اکلوژن شدید توسط بریس ممکن است دو سال یا بیشتر طول بکشد. بریس‌ها با درمان این عارضه می‌توانند اعتماد به نفس را به شما بازگردانده و با صاف کردن دندان به بهبود ظاهر و لبخند شما کمک کنند. علاوه بر آن بریس موجب افزایش سلامت کلی دندان شما می‌شود، زیرا مسواک زدن دندانهای هم تراز و صاف نسبت به دندانهای کج و یا شلوغ آسان‌تر است.
ارتودنسی نامرئی
ارتودنسی شفاف نیز یکی از وسایل درمان مال اکلوژن است که بر روی دندان قرار می‌گیرند و قابلیت آن را دارند که از آن جدا شوند. این وسیله به گونه‌ای طراحی شده است که فشار ظریفی را به نقاط مختلف دندان وارد می‌کند و بدین صورت موجب تغییر دندان می‌شود. با استفاده از این روش یک پیشرفت ملایم را به سمت تراز شدن مناسب دندان خواهید داشت. ارتودنسی شفاف به مدت یک یا دو هفته مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از قرار دادن آخرین ارتودنسی، دندان‌ها در جای خود قرار خواهند گرفت. این روش درمانی معمولاً تاثیر مناسبی را بر مال اکلوژن خفیف خواهد گذاشت.
برداشتن دندان
در صورتی که دارای لثه شلوغی هستید، یکی از روش‌های درمانی شامل برداشتن دندان می‌شود. در این روش اطمینان حاصل می‌شود که فضای کافی برای دندانهای اصلی وجود داشته باشد.
لوازم ارتودنسی
وسایل ارتودنسی نظیر هدگیر ارتودنسی و گشادکننده کام که روی سقف دهان قرار می‌گیرد و به منظور گشاد شدن فک منبسط می‌شود، معمولاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، اما ممکن است بخشی از روند درمانی محسوب شوند.
- هدگیر: (ارتودنسی)
هدگیر ارتودنسی با اعمال نیرو بر روی فک بالا یا پایین می‌تواند بین دندان‌ها فاصله ایجاد کند تا از ازدحام بیش از حد دندان‌ها جلوگیری شود. این وسیله تنها زمانی مؤثر است که کودک در حال رشد باشد. هدگیر می‌تواند موجب توقف رشد استخوان فک شده و با فشاری مداوم و ثابت در طول زمان، موجب هماهنگ شدن استخوان آن شود.
- گسترش دهنده کام:
در عارضه مال اکلوژن، دندانهای بالا و پایین به درستی بر روی هم قرار نمی‌گیرند. در این مورد گشادکننده‌های کام می‌توانند این عارضه را اصلاح کنند.
جراحی فک
در صورتی که مال اکلوژن به دلیل مشکلات فک ایجاد شده باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. این قضیه به ویژه در بزرگسالان شایع‌تر است. فک افراد بالغ شکل نهایی خود را گرفته‌اند و به سختی تحت تأثیر ابزار‌های ارتودنسی قرار می‌گیرند. در اغلب اوقات، قبل از جراحی و همچنین در دوران نقاهت پس از جراحی ممکن است لازم باشد تا از بریس‌هایی مخصوص استفاده کنید تا عمل تراز شدن دندان با موفقیت انجام گیرد. ارتودنتیست شما می‌تواند در این زمینه با جراح فک و صورت همکاری داشته باشد. جراحی فک معمولا پس از توقف رشد انجام می‌گیرد. معمولا زنان در سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی و مردان در سنین ۱۷ تا ۲۱ سالگی می‌توانند این عمل را انجام دهند.
جراحی فک گزینه درمانی موثر و طولانی مدت برای افراد مبتلا به مال اکلوژن شدید است. مخصوصا برای افرادی که به سایر روش‌های درمانی نظیر بریس یا الاینر پاسخ مناسبی نداده‌اند. با این وجود، لازم است که در خصوص تمام گزینه‌های درمانی با متخصص ارتودنسی و جراح خود صحبت کنید تا مشخص شود که آیا شما نیاز به جراحی فک دارید یا خیر.
مشکلات ناشی از مال اکلوژن
مال اکلوژن در صورتی که درمان نشود، می‌تواند مشکلات سلامتی ایجاد کند. مال اکلوژن علاوه‌بر ایجاد مشکلات دندانی نظیر پوسیدگی، از دست دادن دندان یا ابتلا به بیماری لثه، می‌تواند بر روی جویدن غذا یا نحوه صحبت کردن شما تاثیر بگذارد. علاوه بر آن مال اکلوژن می‌تواند مینای دندان را تحت تاثیر قرار داده یا باعث مشکلاتی در فک شود، عوارض مال اکلوژن عبارت است از:
- مشکلات زیبایی شناختی: مال اکلوژن ممکن است فیزیولوژی صورت را تغییر داده و موجب عدم تقارن شود.
- مشکلات بهداشتی دهان و دندان: مال اکلوژن نهایتا مشکلات جدی سلامتی را به همراه خواهد داشت در صورتی که نتوانید تمام گوشه‌های دندان خود را مسواک بزنید، جرم یا پلاک تجمع خواهد یافت و در نتیجه مشکلاتی نظیر پریودنتیت، تورم لثه و بوی بد دهان را به همراه خواهد داشت. به همین دلیل حفظ بهداشت دهان و دندان و درمان مال اکلوژن بسیار ضروری است.
- درد: یکی دیگر از عوارض مال اکلوژن درد است. این درد ممکن است سردرد را به همراه بیاورد.
- سایر مشکلات سلامتی: مال اکلوژن می‌تواند مشکلات تنفسی را به همراه بیاورد، زیرا این عارضه مشکلاتی را در بسته شدن صحیح دهان ایجاد می‌کند و بر گفتار و تلفظ صحیح کلمات تاثیر می‌گذارد.
دلیل ایجاد مال اکلوژن
مال اکلوژن معمولا ارثی است و قابل پیشگیری نیست. اما شما می‌توانید با جلوگیری از مکیدن انگشت شست کودک، از مال اکلوژن در سنین پایین جلوگیری کنید. همچنین در صورت از دست دادن دندان ممکن است دچار مال اکلوژن شوید. به همین دلیل برای جایگزینی دندانهای از دست رفته بهتر است از ایمپلنت یا بریج دندانی استفاده کنید.
سوالات متداول
مال اکلوژن ژنتیکی چیست؟
مال اکلوژن ژنتیکی دارای انواع مختلفی است که از جمله شایع ترین آن‌ها شکاف کام و لب است.
آیا مال اکلوژن برطرف می‌شود؟
بله. در اغلب اوقات، مال اکلوژن را می‌توان از طریق ارتودنسی اصلاح کرد. با این وجود، اکلوژن‌های مختلف باید به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار گیرند. زیرا ممکن است نوع متفاوت از نوع دیگر باشد.
کدام روش برای درمان مال اکلوژن بهتر است؟
ممکن است روش‌ها برای افراد مختلف متفاوت بوده و بستگی به شرایط خاص هر فرد داشته باشد.
درمان مال اکلوژن معمولا چقدر طول می‌کشد؟
درمان مال اکلوژن به شدت بیماری و نوع درمان وابسته است. معمولا درمان با براکت ۱ تا ۳ سال طول می‌کشد، این در حالی است که سایر درمان‌ها ممکن است نیاز به زمان بیشتری داشته باشد.
چند وقت یک بار باید برای درمان مال اکلوژن به دندانپزشک یا ارتودنتیست مراجعه کنیم؟
افراد باید طبق برنامه توصیه شده توسط دندانپزشک یا ارتودنتیست عمل کرده و ویزیت‌های پزشکی منظمی را داشته باشند، معمولاً بین ۴ تا ۸ هفته باید برای درمان به دندانپزشک مراجعه کرد.
بیماران مبتلا به مال اکلوژن با چه مشکلاتی مواجه می‌شوند؟
در صورت عدم درمان، مال اکلوژن ممکن است مشکلات سلامتی را به همراه داشته باشد. مال اکلوژن علاوه بر ایجاد مشکلات دندانی نظیر پوسیدگی دندان، موجب از دست رفتن دندان می‌شود و بیماری لثه را به همراه خواهد داشت، همچنین این عارضه می‌تواند بر نحوه جویدن غذا یا صحبت کردن تأثیر بگذارد.
آیا مال اکلوژن با افزایش سن بدتر می‌شود؟
این قضیه وابسته به الگوی رشد یا عوامل محیطی است، به عنوان مثال از دست دادن زودهنگام دندانهای شیری ممکن است موجب اصلاح مال اکلوژن شده و یا آن را با گذشت زمان بدتر کند. در نتیجه برخی از مال اکلوژن‌های خاص ممکن است با گذشت زمان بهبود یافته یا شدیدتر شوند.
