آفت دهان یک مشکل شایع است و می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. برخی آفت‌های دهان مشکلی ایجاد نمی‌کنند، اما برخی نشان دهنده مشکلات جدی‌تری هستند. درمان بستگی به نوع زخم دهان شما دارد، اما اغلب اوقات آفت به راحتی درمان می‌شود. اگر می‌خواهید علت دقیق آفت‌های مکرر دهان و نحوه درمان آن را بدانید به خواندن مطالب ادامه دهید.
آفت دهان چیست؟
آفت‌های دهان ضایعات دردناکی هستند که در بافت‌های نرم دهان ایجاد می‌شوند. آفت ممکن است روی لب، لثه‌ها، زبان، گونه‌ها، کف دهان یا سقف دهان ظاهر شود.
علائم همراه با آفت دهان چیست؟
علائم دقیق بسته به نوع آفتی که دارید می‌تواند متفاوت باشد. در بیشتر موارد ضایعات باعث قرمزی، درد و التهاب می‌شوند. شما همچنین ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس گزگز یا سوزش
- مشکل در خوردن (به ویژه غذاهای شور یا تند)
- تاول زدن
- خونریزی
- زخم
- دیسفاژی (اختلال در بلع)
دلایل بروز آفت دهان چیست؟
بیشتر آفت‌های دهان در نتیجه تحریک ایجاد می‌شوند. چیزهای مختلفی می‌توانند باعث تحریک دهان و بروز آفت شوند از جمله:
- پروتزهای نامناسب
- دندان تیز یا شکسته
- بریس‌ها یا وسایل دیگر مانند نگه‌دارنده‌ها
- سوزش دهان در اثر خوردن غذا یا نوشیدنی داغ
- محصولات حاوی تنباکو
- اثر جراحی دندان یا لثه
در موارد دیگر آفت‌های دهان ممکن است به دلایل دیگری ایجاد شوند:
- برخی داروها از جمله بتا بلاکرها
- غذاهای بسیار اسیدی
- تغییرات هورمونی در دوران بارداری
- استرس
- کمبود ویتامین و فولات
شرایط پزشکی و بیماری‌هایی که باعث آفت دهان می‌شوند عبارتند از:
- کاندیدیازیس یا برفک دهان. یک عفونت قارچی است که باعث ایجاد لکه‌های سفید و قرمز در دهان می‌شود.
- هرپس سیمپلکس. باعث ایجاد تبخال در دهان می‌شود.
- لیکن پلان. یک بیماری مزمن است و باعث ایجاد بثورات خارش دار و التهابی در دهان یا روی پوست می‌شود.
- زخم های مزمن شانکر. دارای لبه‌های قرمز و صاف و لکه‌های سفید یا خاکستری در اطراف آن هستند.
- ژنژیواستوماتیت. عفونت شایع به ویژه در بین کودکان است. این زخم‌ها شبیه به آفت هستند، اما در کنار علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می‌شوند.
- بیماری دست، پا و دهان. باعث ایجاد لکه‌های قرمز کوچک و دردناک در این قسمت‌های بدن می‌شود. این مشکل بیشتر در کودکان دیده می‌شود.
- لکوپلاکیا. باعث ایجاد لکه‌های سفید مایل به خاکستری تقریباً در هر نقطه از دهان می‌شود.
- بیماری‌های خود ایمنی. ممکن است باعث ایجاد زخم های دهان شوند.
- اریتروپلاکیا، لکه‌های قرمز رنگی که در کف دهان ظاهر می‌شوند و می‌تواند سرطانی یا پیش سرطانی باشند.
- سرطان دهان. که می‌تواند باعث ایجاد زخم و ضایعات در دهان شود.
آفت دهان نوزاد
آفت دهان در نوزادان گاهی اوقات به دلیل سرماخوردگی است و خطرناک نیست. برای این مشکل باید به پزشک مراجعه کنید. زخم‌های دهان در نوزادان معمولاً طی 7 تا 14 روز بدون درمان بهبود می‌یابند.
چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟
آفت دهان شایع است و باید ظرف یک یا دو هفته خوب خود به خود برطرف شود. اما اگر زخم دهانی بیش از 3 هفته طول کشید باید به پزشک مراجعه کنید. در مجموع در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر با پزشک متخصص تماس بگیرید:
- زخم‌هایی با قطر بیشتر از 3 سانت
- شیوع مکرر زخم‌های دهان
- کهیر
- تب
- اسهال
- درد مفاصل
تشخیص علت بروز آفت دهان
در بیشتر موارد بیمار می‌تواند آفت دهان خود را تشخیص دهد. به عنوان مثال بیماری که قبلاً canker sore داشته آن را تشخیص خواهد داد. کسی که گونه خود را گاز بگیرد می‌داند که زخم ناشی از این حادثه است. افراد مبتلا به بیماری‌های قابل تشخیص مانند تبخال ممکن است علائم خود را تشخیص دهند و از پیشرفت آن جلوگیری کنند.
اگر فردی زخم‌های دهانی مکرر یا بدون دلیل داشته باشد پزشک ممکن است با انجام یک معاینه بصری علت زخم‌ها را تشخیص دهد. پزشک همچنین ممکن است برخی آزمایش‌ها مانند swabs و آزمایش خون را انجام دهد.
اگر پزشک احساس کند که آفت نشانه‌ی از یک بیماری جدی است، احتمالاً برای تشخیص وجود سرطان یا سایر مشکلات از ناحیه مورد نظر بیوپسی انجام می‌دهد.
درمان آفت دهان
معمولاً آفت‌های خفیفی که خود به خود طی یک یا دو روز برطرف می‌شوند نیاز به درمان ندارند. اما آفت‌های بزرگ، مداوم یا آن‌هایی که درد غیر عادی دارند اغلب نیاز به درمان دارند. روش‌های درمانی مختلفی برای این مشکل وجود دارد.
دهانشویه
اگر چندین زخم آفت دارید پزشک ممکن است برای کاهش درد و التهاب یک دهانشویه حاوی استروئید دگزامتازون یا لیدوکائین را برای کاهش درد تجویز کند.
محصولات موضعی
محصولات بدون نسخه و نسخه‌ای (خمیرها، کرم‌ها، ژل‌ها یا مایعات) اگر به محض ظاهر شدن آفت استفاده شوند ممکن است به تسکین درد و تسریع بهبودی کمک کنند. برخی از محصولات دارای مواد فعال هستند مانند:
- بنزوکائین (Anbesol ،Kank-A ،Orabase ،Zilactin-B)
- فلوسینونید (Lidex ،Vanos)
- پراکسید هیدروژن (Orajel Antiseptic Mouth Sore Rinse ،Peroxyl)
بسیاری از محصولات موضعی دیگر برای آفت دهان وجود دارند از جمله آن‌هایی که مواد فعال ندارند. از پزشک یا دندانپزشک خود بخواهید بهترین محصول را متناسب با شرایط شما معرفی کند.
داروهای خوراکی
زمانی که آفت دهان شدید است یا با درمان موضعی بهبود نمی‌یابد، ممکن است لازم باشد از داروهای خوراکی استفاده کنید. این نوع داروها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- داروهایی که به طور خاص برای درمان آفت دهان در نظر گرفته نشده‌اند، مانند: درمان زخم روده سوکرالفیت (کارافات) و کلشیسین که معمولاً برای درمان نقرس استفاده می‌شود.
- مصرف داروهای استروئیدی خوراکی زمانی که آفت دهان به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد. اما مصرف این داروها به دلیل عوارض جانبی معمولاً آخرین راه حل است.
کوتر زخم‌ها
در حین کوتر زخم از یک ابزار یا ماده شیمیایی برای سوزاندن، تراشیدن یا تخریب بافت استفاده می‌شود. دباکترول یک محلول موضعی است که برای درمان آفت دهان و مشکلات لثه طراحی شده است. این دارو با سوزاندن شیمیایی آفت دهان زمان بهبودی را تا حدود یک هفته کاهش می‌دهد.
نیترات نقره گزینه دیگری برای کوتر شیمیایی آفت دهان است که باعث بهبودی سریع نمی‌شود، اما ممکن است به تسکین درد زخم کمک کند.
مکمل‌های غذایی
در صورت مصرف مقادیر کم مواد مغذی مهم مانند فولات (اسید فولیک)، ویتامین B6، ویتامین B12 یا روی پزشک ممکن است یک مکمل غذایی برای شما تجویز کند.
مشکلات سلامتی مرتبط
درمان زخم‌های دهان ناشی از مشکلات سلامتی به نوع بیماری بستگی دارد. در برخی موارد برای درمان آفت دهان باید بیماری اصلی درمان شود. اما پزشک می‌تواند روش‌هایی را برای درمان زخم پیشنهاد کند که عبارتند از:
- اسپری دهان استروئیدی یا قرص‌های استروئیدی که در دهان شما حل می‌شوند.
- ژل ها، پمادها، اسپری‌ها یا قرص‌های مسکن
- دهانشویه‌هایی برای از بین بردن هر گونه میکروب داخل دهان
درمان خانگی آفت دهان
همانطور که گفته شد آفت دهان گاهی اوقات ممکن است جدی باشد. بنابراین برای جلوگیری از پیامدهای خطرناک باید در صورت امکان به پزشک مراجعه کنید. اما در عین حال می‌توانید درمان‌های خانگی زیر را امتحان کنید.
برخی از درمان‌های خانگی ساده ممکن است به کاهش درد و احتمالاً تسریع روند بهبودی کمک کنند.
- آب نمک غرغره کنید.
- از یخ، بستنی یخی، دسر یخی و سایر غذاهای سرد استفاده کنید.
- از داروهای مسکن مانند استامینوفن (Tylenol) استفاده کنید.
- از فشار دادن یا کندن آفت‌ها یا تاول‌ها خودداری کنید.
- یک خمیر نازک از جوش شیرین و آب روی تاول بمالید.
- به آرامی روی زخم از محلولی استفاده کنید که از یک قسمت هیدروژن و یک قسمت آب تشکیل شده باشد.
- از داروساز خود درباره سایر داروهای بدون نسخه، خمیرها، دهانشویه‌ها و ژل‌هایی که ممکن است مفید باشند سوال کنید. همچنین قطره نیستاتین هم می‌تواند در درمان آفت دهان موثر باشد.
عوارض ناشی از آفت دهان
در بیشتر موارد آفت دهان هیچ اثر طولانی مدتی ندارد. در برخی موارد ممکن است جای زخم باقی بماند. اگر ویروس سیمپلکس دارید زخم‌های شما ممکن است دوباره ظاهر شوند. تبخال هم ممکن است باعث ایجاد جای زخم شود. در موارد ابتلا به سرطان، عوارض جانبی طولانی مدت به نوع، شدت و درمان سرطان بستگی دارد.
آیا می‌توان از بروز آفت دهان جلوگیری کرد؟
هیچ راه حلی کاملی برای جلوگیری از همه زخم‌های دهان وجود ندارد. با این حال شما می‌توانید اقدامات خاصی را برای کاهش احتمال ابتلا به این مشکل انجام دهید از جمله:
- پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های بسیار گرم
- آهسته جویدن
- استفاده از مسواک نرم و رعایت بهداشت دهان و دندان
- کاهش استرس
- رژیم غذایی متعادل
- کاهش یا حذف محرک‌های غذایی مانند غذاهای تند
- مصرف مکمل‌های ویتامین به ویژه ویتامین‌های گروه B
- نوشیدن آب فراوان
- پرهیز از استعمال دخانیات
- پرهیز یا کاهش مصرف الکل
- هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید از بالم لب یا SPF 15 استفاده کنید.
اگر هر گونه مشکل مربوط به دندان باعث تحریک دهان شما می‌شود با دندانپزشک خود صحبت کنید.
سوالات پرتکرار
آیا آفت دهان مسری است؟
بستگی به نوع زخم دارد. تبخال مسری است، اما آفت مسری نیست. اگر درباره نوع زخم دهان خود مطمئن نیستید با پزشک خود صحبت کنید.
آفت دهان چگونه پخش می‌شود؟
آفت دهانی مسری مانند تبخال ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس از طریق بزاق و تماس نزدیک پخش می‌شود. اگر در دهانتان تبخال دارید از بوسیدن و به اشتراک گذاشتن غذا، نوشیدنی و ظروف با دیگران خودداری کنید.
تبخال تا چه زمانی مسری است؟
تبخال معمولاً تا 15 روز مسری است. وقتی همه علائم از بین رفت (از جمله تاول و دلمه) دیگر مسری نیست.
آفت دهان ویروسی است یا باکتریایی؟
ویروس‌ها شایع‌ترین عامل عفونی آفت دهان هستند، اما باکتری‌ها هم می‌توانند باعث ضایعات دهانی شوند. به عنوان مثال تبخال توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود. اما آفت دهان می‌تواند توسط باکتری‌های خاصی مانند استرپتوکوک و اکتینومیست ایجاد شود.
علت زخم‌های اطراف دهان چیست؟
برخی از زخم‌ها فقط روی بافت‌های نرم داخل دهان ایجاد می‌شوند. زخم‌های دیگر مانند تبخال ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس معمولاً در گوشه‌های دهان روی لب‌ها ظاهر می‌شوند.
وقتی دهانم زخم می‌شود چه بخورم؟
در موارد ابتلا به زخم دهان سعی کنید غذاهای سرد مانند بستنی یخی بخورید. این کار می‌تواند به تسکین ناحیه آسیب دیده کمک کند. از مصرف غذاهای تند یا شور خودداری کنید. همچنین از مصرف مرکباتی مانند پرتقال، آناناس و سس گوجه فرنگی پرهیز کنید.
آفت دهان چقدر طول می‌کشد خوب شود؟
آفت دهان اغلب در عرض 10 تا 14 روز برطرف می‌شود، حتی اگر کار خاصی انجام ندهید. اما در موارد جدی‌تر زخم گاهی تا 6 هفته طول می‌کشد.
تفاوت تبخال با آفت دهان چیست؟
تبخال معمولاً در خارج از دهان و در ناحیه لب‌ها ایجاد می‌شود. اما آفت دهان در داخل دندان ایجاد شده و به دلایلی که در مقاله اشاره شد به وجود می‌آیند. این در حالی است که تبخال می‌تواند به دلیل تزریق ژل در ناحیه لب، لیزر و تب کردن هم به وجود بیاید.
