ورم لثه می‌تواند نشانه وجود عارضه‌های دیگر مانند بیماری لثه و یا عفونت باشد. جهت تشخیص و درمان ورم لثه بایستی به دندانپزشک مراجعه شود. موارد متعددی می‌توانند منجر به ورم یا التهاب لثه شوند و بیشتر این موارد به عدم رعایت بهداشت دهان و دندان مربوط می‌شوند. در این مقاله دلایل ورم لثه و همچنین گزینه‌های مختلف درمان این عارضه شرح داده می‌شوند.
علائم همراه با ورم لثه
لثه‌ها در حالت طبیعی صورتی کمرنگ هستند و محکم در اطراف دندان‌ها قرار گرفته‌اند. علائم ورم لثه عبارتند از:
- التهاب لثه‌ها
- تغییر رنگ لثه‌ها به رنگ قرمز تیره
- خونریزی لثه‌ها در اثر استفاده از مسواک و نخ دندان
- بوی نامطبوع دهان
- تحلیل لثه‌ها
- دردناک شدن لثه‌ها
علت‌های ورم لثه
در ارتباط با دلایل ورم لثه بایستی توجه شود که در بیشتر موارد این عارضه در اثر وجود پلاک باکتـریایی ایـجـاد می‌شود. لایـه سفید رنگی که در امتداد خطوط لثه و روی سطح دندان‌ها جمع می‌شوند نه تنها سبب ایجاد حفره در دندان شده بلکه باعث بروز عفونت لثه نیز می‌شود. در این حالت پلاک باکتریایی در حاشیه خطوط لثه ایجاد شده و به زیر پاکت لثه منتقل شده و سبب عفونت لثه می‌شود.
ورم لثه تنها در اثر بیماری لثه ایجاد نمی‌شود. برخی از دلایل ورم لثه عبارتند از:
استفاده نادرست از مسواک و نخ دندان
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از دلایل شایع ورم لثه می‌باشد. همچنین استفاده نادرست از مسواک یا نخ دندان نیز می‌تواند در بروز ورم لثه موثر باشد.
بروز عفونت در دهان
امکان دارد بروز عفونت در دهان سبب ایجاد مشکلاتی مانند ورم لثه شود. برای مثال، عفونت‌های مزمن مانند تبخال می‌توانند سبب بروز عارضه‌هایی شوند که منجر به ورم لثه خواهند شد. همچنین عارضه برفک دهان (عفونت قارچی دهان) می‌تواند باعث بروز علائمی مانند ورم شود.
عارضه‌های ناشی از عفونت دندان مانند آبسه نیز می‌توانند منجر به التهاب خصوصاً در ناحیه لثه‌ها شوند.
جینجیویت
جینجیویت، شایع‌ترین علت ورم لثه محسوب می‌شود. این عارضه سبب بروز حساسیت و ورم لثه می‌شود.
بسیاری از افراد از بروز این عارضه اطلاعی ندارند، چرا که علائم این عارضه می‌تواند خفیف باشد. در صورت عدم درمان، جینجیویت می‌تواند منجر به عارضه شدیدتری به نام پریودنتیت و از دست دادن دندان شود.
جینجیویت معمولاً در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد می‌شود. در این حالت پلاک بر روی خط لثه و دندان‌ها تجمع پیدا می‌کند. پلاک به مرور زمان به واسطه باکتری و ذرات غذا بر روی دندان ایجاد می‌شود. در صورتی که پلاک برای بیش از چند روز بر روی دندان باقی بماند، تبدیل به تارتار می‌شود.
تارتار از پلاک سخت شده تشکیل شده و با نخ دندان و مسواک زدن از بین نمی‌رود. در این حالت بایستی به دندانپزشک مراجعه شود چرا که تجمع تارتار می‌تواند به جینجیویت تبدیل شود.
تغییرات هورمونی
تغییر در سطح هورمون‌ها می‌تواند سبب ورم لثه شود. این تغییر در زمان بارداری، قاعدگی، بلوغ یا یائسگی (زمانی که بدن تحت تاثیر تغییرات زیادی قرار می‌گیرد) شایع می‌باشد. این حالت همچنین می‌تواند سبب افزایش جریان خون به لثه‌ها و افزایش حساسیت لثه‌ها شود.
زخم‌های دهان
آفت و زخم‌های دهانی می‌توانند سبب دردناک شدن لثه‌ها شوند. این زخم‌ها معمولاً در بخش مرکزی سفید هستند و دارای لبه قرمز رنگ هستند. در صورت وجود بیماری خود ایمنی، احتمال بروز زخم دهانی که سبب ایجاد ورم لثه شود بیشتر می‌باشد.
سوء تغذیه و کمبود ویتامین
به طور کلی، بهداشت دهان و دندان به ویتامین‌ها و مواد معدنی خصوصاً ویتامین B و C بستگی دارد. کمبود شدید ویتامین C سبب بروز بیماری اسکوروی و کم‌خونی و بیماری لثه می‌شود. در نتیجه، سوء تغذیه می‌تواند عامل بروز ورم لثه شود.
حساسیت لثه‌ها
واکنش آلرژیک به مواد موجود در خمیر دندان، مواد غذایی، داروها یا حتی مواد فلزی مورد استفاده در ترمیم دندان‌ها می‌توانند سبب بروز حساسیت، قرمزی یا ورم بافت لثه شوند.
مواد غذایی
خارج کردن مواد غذایی که زیر لثه‌ها یا بین دندان‌ها قرار می‌گیرند، می‌تواند دشوار باشد خصوصاً اگر این حالت به طور مداوم در طول روز رخ دهد.
سوختگی
سوختگی دهان ناشی از مواد غذایی و آشامیدنی داغ می‌تواند سبب آسیب‌دیدگی موقتی در دهان شود. سوختگی معمولاً تنها برای 10 تا 14 روز طول می‌کشد و به طور مستقیم به تاثیر حرارت مواد غذایی بر بافت لثه بستگی دارد.
بریس یا ترمیم دندان معیوب
در صورت استفاده از روش ترمیم دندانی و ایجاد حاشیه‌های ناهموار در امتداد لبه‌های مواد مورد استفاده برای ترمیم، فضای کافی برای ایجاد پلاک فراهم شده و تمیز کردن آن نیز دشوار می‌باشد. این قسمت‌ها به شدت عفونی شده و به طور مزمن دچار التهاب شده و سبب ورم لثه‌ها می‌شود. استفاده نادرست از دندان مصنوعی یا بریس نیز می‌تواند سبب آسیب‌دیدگی بافت و ورم لثه شود.
ناهمراستایی دندان‌ها
عدم درمان ناهمراستایی دندان‌ها می‌تواند بر بهداشت دهان و دندان اثر منفی گذاشته و در نهایت سبب ورم لثه‌ها شود.
دیگر دلایل ورم و التهاب لثه
عوامل دیگری نیز می‌توانند سبب التهاب لثه شوند؛ اگر چه ممکن است این عوامل خیلی شایع نباشند. دیگر دلایل التهاب و ورم لثه شامل:
- عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها
- حساسیت به محصولات مرتبط با بهداشت دهان و دندان مانند مواد موجود در خمیر دندان یا دهانشویه
چه موقع برای درمان ورم لثه به دکتر مراجعه کنیم؟
ادامه ورم لثه برای بیش از دو هفته می‌تواند نشان‌دهنده وجود عارضه‌های دیگر مانند جینجیویت، پریودنتیت یا آبسه دندان باشد. در صورت وجود تب یا هر یک از علائم زیر به همراه ورم لثه بایستی فوراً به دندانپزشک مراجعه شود:
- خونریزی لثه‌ها
- مشاهده خون در زمان مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان
- بوی نامطبوع دهان
- وجود چرک بین دندان‌ها و لثه‌ها
- لق شدن یا از دست دادن دندان
- بروز درد در زمان جویدن مواد غذایی
- ایجاد فضای خالی بین دندان‌ها
- تحلیل لثه
- تغییر در نحوه قرارگیری دندان‌ها بر روی یکدیگر
تشخیص علت ورم لثه
برخی از علائم بیماری‌های لثه، بدون نیاز به هیچ ابزار پزشکی قابل مشاهده هستند و دندانپزشک، دهان و دندان را جهت یافتن این علائم بررسی می‌کند.
جهت تشخیص بیماری‌های لثه از پروب پریودنتال (ابزار ویژه دندانپزشکی) استفاده می‌شود. دندانپزشک از این پروب جهت ارزیابی عمق پاکت بین دندان‌ها و لثه‌ها استفاده می‌کند. جهت تشخیص دقیق، این ارزیابی بایستی در قسمت‌های مختلف انجام شود.
برای ارزیابی تحلیل استخوان امکان دارد به استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس از دهان نیاز باشد. پزشک همچنین در مورد بارداری یا تغییرات اخیر در رژیم غذایی از بیمار پرسش می‌کند. ممکن است از آزمایش خون برای تشخیص عفونت استفاده شود.
درمان ورم لثه
در مراحل اولیه بیماری جینجیویت و بدون هیچ گونه عدم اتصال به بافت‌های مجاور، معمولاً جهت درمان ورم لثه از تمیز کردن و جرمگیری دندان استفاده می‌شود.
در صورتی که بیماری در مراحل خفیف یا متوسط باشد، به درمان تهاجمی‌تری نیاز می‌باشد. در این مراحل از روش جرمگیری عمیق دندان استفاده می‌شود.
بیماری لثه در اثر باکتری تشدید می‌شود. به همین دلیل دندانپزشکان از روش‌های اضافی دیگر جهت کاهش باکتری عامل بیماری و بهبود عارضه استفاده می‌کنند.
در صورت بروز بیماری شدید لثه و یا از دست دادن شدید بافت، به روش‌های درمانی تهاجمی نیاز می‌باشد. این روش‌ها شامل جراحی لثه توسط متخصص لثه (پریودنتیست) می‌باشد.
درمان خانگی ورم لثه
با وجود این که رعایت بهداشت دندان و دهان از دندان‌ها محافظت می‌کند، ولی در بسیاری از موارد همچنان امکان بروز مشکل وجود دارد. در ارتباط با خواباندن ورم لثه بایستی ذکر شود که در صورت بروز علائمی مانند ورم لثه‌ها می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
استفاده از محلول آب نمک
استفاده از محلول آب نمک سبب بهبود بهداشت دهان و دندان و رفع ورم لثه‌ها می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از این محلول در تسریع روند بهبود زخم موثر است.
به این منظور، 1 قاشق نمک را در یک فنجان آب گرم حل کنید. سپس برای مدت 30 ثانیه از محلول استفاده کرده و آن را خارج کنید.
استفاده از این روش، سه بار در روز می‌تواند به کاهش ورم کمک کند.
روغن‌های ضروری
در ارتباط با روش از بین بردن ورم لثه بایستی توجه شود که برخی از روغن‌های ضروری می‌توانند سبب بهبود وضعیت دهان و دندان شوند.
بر طبق تحقیقات انجام شده، شستن دهان با مواد حاوی روغن‌های ضروری نسبت به برخی از دهانشویه‌های طبی، در کاهش پلاک و التهاب در افراد مبتلا به جینجیویت تاثیر بیشتری دارد.
تحقیقات نشان می‌دهند که روغن‌های ضروری حاوی آویشن، نعناع فلفلی، میخک و درخت چای در جلوگیری از رشد میکروب که منجر به مشکلات دهان و دندان می‌شود موثر هستند.
تحقیقات همچنین حاکی از این هستند که دهانشویه حاوی روغن علف لیمو سبب کاهش پلاک شده و همچنین دیگر علائم جینجیویت را بیش از دهانشویه‌های طبی کاهش می‌دهد. البته به این منظور به تحقیقات بیشتری نیاز است.
پیش از استفاده از دهانشویه حاوی روغن‌های ضروری برای رفع خطر ورم لثه و تورم روی لثه، بایستی توجه شود که دیگر مواد مانند الکل در این دهانشویه‌ها وجود نداشته باشد. این مواد می‌توانند سبب تحریک و حساسیت لثه شوند.
آلوورا
آلوورا گیاهی است که می‌تواند برای رفع التهاب در دهان بسیار مفید باشد.
بر طبق تحقیقات انجام شده، ژل آلوورا سبب کاهش التهاب ناشی از جینجیویت در لثه‌ها می‌شود. البته آلوورا لزوماً تاثیر بیشتری در مقایسه با دهانشویه‌های طبی ندارد.
تحقیقات به طور قطعی نشان نمی‌دهند که این گیاه می‌تواند سبب درمان پلاک یا التهاب لثه شود. در واقع آلوورا می‌تواند سبب کاهش التهاب مرتبط با پلاک شود.
در حال حاضر شرکت‌های بسیاری از آلوورا جهت ساخت دهانشویه استفاده می‌کنند. برخی از افراد به طور مستقیم ژل به دست آمده از گیاه را به کار می‌برند. استفاده از دهانشویه حاوی آلوورا برای چند دقیقه می‌تواند به کاهش التهاب لثه کمک کند.
زردچوبه
محصولاتی مانند ژل زردچوبه یا دهانشویه آلوورا به رفع التهاب در دهان کمک می‌کنند.
زردچوبه می‌تواند در رفع ورم لثه موثر باشد. امکان دارد ژل زردچوبه به طور موثری سبب کنترل پلاک موجود در دهان و کاهش علائم جینجیویت شود. بر طبق تحقیقات، این تاثیرات به خواص ضد التهابی این گیاه مربوط می‌شوند.
محصولات به شکل ژل یا پودر زردچوبه برای شستشوی دندان‌ها موجود می‌باشند. استفاده از این محصولات پس از مسواک زدن می‌تواند به کاهش پلاک و ورم لثه‌ها کمک کند.
راه‌های پیشگیری از ورم لثه
جهت پیشگیری از درد و ورم لثه می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- استفاده از مسواک و نخ دندان دو بار در روز. استفاده از مسواک و نخ دندان دو بار در روز سبب حفظ بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از ورم لثه می‌شود.
- استفاده از رژیم غذایی سالم. مصرف مقادیر کافی ویتامین B و C، اسید فولیک و کلسیم از اهمیت زیادی برخوردار است. جهت محافظت از دندان‌ها و لثه‌ها می‌توان از انواع سبزیجات و میوه‌ها و مکمل‌های ویتامین استفاده کرد.
- مصرف مقادیر زیاد آب. مصرف آب خصوصاً پس از صرف غذا به رفع باقیمانده مواد غذایی و باکتری در دهان کمک کرده و سبب کاهش احتمال ایجاد پلاک در دهان می‌شود.
- کاهش استرس و خواب کافی. استرس با سلامت دندان‌ها مرتبط می‌باشد و بر سیستم ایمنی اثر گذاشته و سبب دشوار شدن روند مبارزه با باکتری توسط بدن می‌شود.
- مراجعه منظم به دندانپزشک. جهت اطمینان از وضعیت دندان‌ها و عدم وجود ورم لثه و خونریزی بایستی به طور منظم به دندانپزشک مراجعه شود. در صورتی که مشکلات مرتبط با لثه سبب بروز درد زیاد شود یا برای مدت طولانی ادامه داشته باشد نیز شخص بایستی به دندانپزشک مراجعه کند. دندانپزشک عامل ورم لثه را تشخیص داده و از گزینه مناسب درمانی استفاده می‌کند.
سوال‌های رایج در مورد ورم لثه
آیا ورم لثه خود به خود بهبود پیدا می‌کند؟
معمولاً ورم لثه با گذشت زمان رفع می‌شود، ولی در صورت بروز علائم دیگر بایستی به دندانپزشک مراجعه شود. دندانپزشک از روش مناسب برای درمان این عارضه استفاده می‌کند.
علت ورم لثه اطراف یک دندان چیست؟
ورم اطراف یک دندان معمولاً نشان‌دهنده عفونت می‌باشد. این حالت آبسه دندان نامیده می‌شود و می‌تواند بسیار دردناک باشد.
آیا استرس می‌تواند سبب ورم لثه شود؟
استرس به طور غیر مستقیم سبب افزایش احتمال بروز جینجیویت و بیماری لثه می‌شود. در زمان وجود استرس، هورمونی به نام کورتیزول آزاد شده که می‌تواند سبب تضعیف سیستم ایمنی و رشد باکتری شود. این باکتری‌ها سبب آسیب‌دیدگی و ورم لثه می‌شوند.
آیا فشار خون بالا سبب ورم لثه‌ها می‌شود؟
در صورت وجود فشار بالای خون، امکان دارد پزشک داروی مسدودکننده کانال کلسیم جهت کنترل این عارضه تجویز کند. البته این داروها می‌توانند دارای عوارض جانبی شامل درد و ورم لثه‌ها باشند. همچنین امکان دارد این نوع داروها باعث افزایش حجم لثه نیز شوند.
آیا ترمیم لثه آسیب دیده امکان‌پذیر است؟
لثه‌ها خود به خود ترمیم نمی‌شوند، ولی می‌توان از جراحی برای ترمیم بافت از دست رفته، بهبود زیبایی ظاهری و حفظ بهداشت دهان و دندان استفاده کرد. در روش پیوند لثه، بافت نرم از بخش دیگری از دهان گرفته شده و در قسمت لثه‌ها پیوند زده می‌شود.
نحوه مسواک زدن دندان‌ها با وجود ورم لثه چگونه است؟
به این منظور بایستی از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده شود. مسواک را در زاویه 45 درجه در محل اتصال دندان به لثه قرار دهید. به آرامی مسواک را به صورت دایره‌ای به طرف عقب و جلو حرکت دهید. مسواک را در قسمت‌هایی از دندان که برای جویدن استفاده می‌شوند، با نیروی کافی و با حرکات کوتاه به طرف عقب و جلو مورد استفاده قرار دهید.
