کیست دندان یک حفره بسته پر از یک ماده مایع یا نیمه جامد است. کیست‌ها معمولا در بافت نرم دهان و صورت مثل لثه، لب و حتی در اطراف دندان و درون استخوان فک ایجاد شد. این زائده‌ها معمولا خوشخیم هستند اما می‌توانند تهاجمی شوند و مشکلاتی در بافت‌ها و استخوان اطراف خود ایجاد کنند. کیست دهان معمولا در ابتدا زائده‌هایی غیرعفونی هستند اما ماهیت التهابی کیست بعد تخریب پالپ دندان و شروع تورم، دیده می‌شود. رشد اندازه کیست با اعمال فشار زیاد بر بافت استخوانی دندان همراه می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به تحلیل رفتن ساختار استخوانی دندان و کشیدن دندان شود.
علائم کیست دندان
کیست‌های دندانی کوچک شاید هیچ نشانه‌ای نداشته باشند. اما اگر قطر کیست از 2 سانتی‌متر بزرگتر شود، ممکن است با موارد زیر مواجه شوید:
- تورم
- حساسیت دندان
- جابجایی دندان
در بررسی دهانتان ممکن است متوجه برآمدگی‌های کوچکی شوید. اگر کیست منجر به جابجایی دندان شود، ممکن است به تدریج شاهد ایجاد فاصله بین دندان‌هایتان هم شوید.
علت ایجاد کیست دندان
کیست دندان معمولا در نوک ریشه یک دندان پوسیده یا در حال پوسیدگی ایجاد می‌شود، اما به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود. کیست ممکن است در موارد زیر ایجاد شود:
- موقعیت نامناسب دندان‌های دائمی، رشد نامتقارن دندان، جهش سلولی در طول رشد دندان و رشد دندان عقل می‌تواند منجر به ایجاد کیست دندان در نوجوانان شود.
- کیست دندان می‌تواند مشکلی باشد که در اثر درمان‌های دندانی مثل عصب کشی یا بعد از نصب روکش دندان ایجاد شود.
- مشکل اختلال گرولین یا اختلالات موروثی دیگر نیز می‌تواند منجر به ایجاد کیست دندان شود. افراد مبتلا به سرطان سلول بازال که به آن سندروم گورلین-گولتز هم گفته می‌شود، با کمبود ژن عامل رشد درگیر هستند. این سندروم منجر به رشد چند ادونتوژنتیک کراسیست درون فک‌ها، چند سلول بازل و موارد مختلف دیگر می‌شود.
- کیست‌های دندانی ممکن است در طول بارداری ایجاد شوند و می‌تواند مادران را بسیار نگران کند. اما وقوع این موضوع در دوره بارداری، رایج است. اگرچه این کیست‌ها می‌توانند خیلی بزرگ شوند اما اگر سرطانی نباشند، دردی به همراه نداشته باشند و خللی در صحبت کردن و جویدن ایجاد نکند، نیاز به درمان ندارند. کیست دندانی در اکثر موارد بعد از زایمان رفع می‌شود اما اگر به دلایلی اینطور نشد، بهتر است بعد از زایمان به دنبال درمان آن باشید.
انواع کیست دندان
نکته مهم درباره کیست دندان آن است که نوع کیست با توجه به موقعیت بیماری، می‌تواند متفاوت باشد.
کیست دنتیجروس (فولیکولار)
این نوع کیست در نزدیکی یا در بالای تاج دندان عقلی که هنوز در نیامده باشد، ایجاد می‌شود. معمولا برای پیشگیری از وقوع این مشکلات، دندان عقل را در سال‌های نوجوانی می‌کشند.
کیست رادیکولار (آپیکال)
کیستی که معمولا در زیر دندان و در نتیجه عفونت پالپ یا عصب مردگی ایجاد می شود؛ یک کیست پری آپیکال می‌تواند تبدیل به آبسه شود.
کیست موکوسل
کیست موکوسل معمولا در نواحی نرم دهان مثل داخل لپ، لب یا زبان ایجاد می‌شود. این نوع کیست اصولا در نتیجه تروما یا تحریک بافت آسیب دیده ایجاد می‌شود. اگر یک مرتبه با کیست موکوسل مواجه شدید، باید بدانید که امکان وقوع مجدد آن نیز وجود دارد و اینکه منجر به افزوده شدن بزاق دهان می‌شود.
کیست‌های ادنتوژنیک
کیست ادونتوژنتیک، مجموعه‌ای از کیست‌های دندانی است که معمولا در استخوان فک ایجاد می‌شود. این نوع کیست‌های دندانی معمولا به ندرت رخ می‌دهند اما موقعیت قرارگیری آنها در استخوان فک باعث می‌شود که تشخیص آنها سخت شود و فرصت بزرگتر شدنشان فراهم شود.
تشخیص کیست دندان
کیست‌های کوچک معمولا حس نمی‌شود و تا زمانی که عکس اشعه ایکس نگرفته باشید، تشخیص داده نمی‌شود. کیست در تصاویر اشعه ایکس به صورت نقاط کوچکی دیده می‌شود که برای تایید کیست بودن آن، باید از تصاویر سی تی اسکن و ام آر آی استفاده شود؛ این آزمایشات به تشخیص دقیق نوع کیست هم کمک می‌کنند. دندانپزشک در موارد خاص دیگر به خصوص کیست‌های بزرگ، تنها با نگاه به آنها می‌تواند تشخیص دهد که به کیست دندانی مبتلا هستید.
درمان کیست دندان
اگر بیمار نشانه‌هایی از کیست را مشاهده کرد، نباید منتظر وقت ملاقات بعدی‌اش با پزشک شود و باید سریعا برای مشاوره به دندانپزشک مراجعه کند. تنها راه درمان کیست دندان تا چند سال پیش، تنها برداشتن آن بود که برای بعضی از بیماران مناسب نبود؛ امروز روش‌های دیگری برای درمان کیست دنتیچروس وجود دارد.
مصرف آنتی بیوتیک برای درمان کیست دندان
کیست دندانی بسیار کوچک را معمولا می‌توان با استفاده از آنتی بیوتیک و داروهای ضدالتهابی به صورت موفقیت‌آمیز درمان کرد. بدن این کیست را به صورت طبیعی جذب می‌کند و نیازی به استفاده از روش‌های تهاجمی برای برداشتن آن نخواهد بود.
جراحی کیست دندان
متخصص بهداشت دهان چند روز قبل از جراحی کیست دندان، یک پاکسازی عمیق و پولیش دندان را اجرا خواهد کرد. در این موقعیت معمولا از پروبیوتیک خوراکی برای افزایش باکتریهای مفید در بزاق و تسریع فرایند ترمیم استفاده می‌شود.
اگر به عصب کشی نیاز داشته باشید، قبل از جراحی کیست دندان انجام خواهد شد. برای جراحی کیست دندان از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. بسیاری از دندانپزشکان، امکان تزریق آرامبخش به بیمار در طول فرایند را نیز در اختیار بیماران قرار می‌دهد.
احتمالا کشیدن دندان درگیر کیست دندانی توسط جراح دندانپزشک بسیار بالا است. گاهی اوقات از مواد گرافت استخوان برای پر کردن فضای ایجاد شده توسط جراحی کیست دندان استفاده می‌شود؛ محل برش نیز با بخیه بسته می‌شود. جراح دندانپزشک معمولا برای اطمینان از کیست بودن و تومور نبودن کیست، بافت تخلیه شده را به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
درمان کیست دندان با لیزر
لیزر، درمان موثری برای کیست دندان است؛ ابتدا از لیزر برای ایجاد سوراخ کوچکی برای تخلیه محتوای کیست استفاده می‌شود. سپس، بعد از گذشت حدود یک ماه، دیواره کیست به طور کامل و توسط یک برش بسیار کوچک تخلیه می‌شود. در این روش، کیست به طور کامل از طریق یک برش بسیار کوچک تخلیه می‌شود.
خطرات احتمالی ناشی از کیست دندان
حتی جراحی کیست دندانی کوچک هم می‌تواند از بروز مشکلات آینده جلوگیری کند و عدم درمان آن می‌تواند به موارد زیر منجر شود:
- عفونت: عفونت کیست دنتیجروس می‌تواند به عفونت پری آپیکال و پریودنتال منجر شود.
- افتادن دندان: عدم درمان کیست دنتیجروس به بافت لثه فشار زیادی وارد می‌کند و با تضعیف آن، توانایی آن در حفظ دندان در سر جای خود را از دست می‌دهد. بعضی از کیست‌ها به پوسیدگی کامل دندان منجر می‌شوند.
- شکستگی استخوان فک: تضعیف استخوان فک در نتیجه عفونت کیست، می‌تواند به شکستگی آن منتهی شود و به خصوص اگر کیست در ناحیه دندان‌های آسیاب کوچک باشد، این موضوع ایجاد می‌شود.
- آملوبلاستوما یا تومور فک: تومورهای نادری وجود دارد که از سلول‌های مینای دندان تشکیل شده و قسمت‌های نزدیک به دندان‌های آسیاب یا عقل در فک را تحت تاثیر قرار می‌دهند. تورم ناشی از عدم درمان این کیست‌ها، به تدریج سرطانی می‌شوند و حتی به ریه و گره‌های لنفاوی نیز سرایت می‌کنند.
پیشگیری از ایجاد از کیست دندان
حفظ روتین بهداشت دهان و دندان و حداقل سه مرتبه مراجعه به دندانپزشک در طول سال می‌تواند گام بزرگی در پیشگیری از بروز کیست دندانی و بسیاری از مشکلات دیگر خواهد باشد. هر کسی ممکن است به کیست دندانی دچار شود، اما با رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان می‌توانید از موارد نادرتر کیست دندانی جلوگیری کنید. تشکیل کیست دندانی در اطراف دندان‌های سالم به ندرت دیده می‌شود.
سوالات متداول
آیا کیست دندان خود به خود از بین می‌رود؟
کیست دندان باید توسط دندانپزشک، جراحی و یا تخلیه شود و متاسفانه به خودی خود از بین نمی‌رود.
آیا کیست دندان خطرناک است؟
با توجه به آن که بیمار برای مدت طولانی متوجه وجود کیست دندان نمی‌شود، ممکن است به یک بیماری جدی و خطرناک تبدیل شود. کیست دندان اصولا یک تومور خوش خیم محسوب می‌شود اما عدم تشخیص و درمان به موقع آن می‌تواند به قیمت از دست دادن دندانتان تمام شود.
فرق کیست دندان و آبسه چیست؟
کیست دندان می تواند کوچک و بدون نشانه باشد، اما ادامه رشدش با درد ناشی از فشار وارد بر دندان و لثه همراه می شود. آبسه دندان، یک عفونت حاد است که به شکل متورم و بسیار دردناک در می آید. گاهی اوقات، باکتری عامل بروز عفونت با مزه بدی در دهانتان همراه می شود. بهترین راه تشخیص وجود کیست، مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص و درمان است.
آیا کیست دندان چرک می‌کند؟
کیست دندانی می تواند عفونی شود یا به یک حفره پر از چرک تبدیل شود و باکتریهای عفونی را به باقی نقاط بدن منتشر کند.
آیا داروی‌های آنتی بیوتیک کیست دندان را درمان می‌کند؟
خیر، اما در صورت عفونت کیست به مصرف آنتی بیوتیک برای رفع آن نیاز خواهید داشت.
آیا کیست دندان می تواند سرطانی باشد؟
اگرچه اکثر کیست های دندانی، بافت های خوشخیم هستند اما بنا بر مطالعات انجام شده، کیست سرطانی در 0.13 تا 3 درصد بیماران ایجاد می شود.
آیا جراحی تنها روش درمانی کیست دندان است؟
معمولا باید کیست دندان را با جراحی برداشت و یا آن را تخلیه کرد.
