به فاصله شدید میان دندان‌ها دیاستما می‌گویند. دیاستما ممکن است بین هر دو دندان ایجاد شود؛ اما در صورتی که در بین دندان‌های جلویی باشد کاملاً قابل تشخیص خواهد بود. اگرچه برخی از فاصله‌های بین دندانی به جز موارد زیبایی مشکلی ایجاد نمی‌کنند؛ اما در صورتی که این فاصله بیش از اندازه باشد باعث به وجود آمدن مشکلات در نحوه جویدن فرد می‌شود.
با مراجعه به دندانپزشک جهت درمان فاصله بین دندان‌ها، گزینه‌های درمانی مختلفی پیش روی شما قرار می‌گیرد. افراد مبتلا به دیاستما چند گزینه درمانی پیش رو دارند که شامل ارتودنسی ساده و نامرئی و فرنکتومی می‌شود. اگرچه اصلی‌ترین دلیل اصلاح فاصله بین دندان‌ها مسائل زیبایی است؛ اما در برخی موارد ممکن است به دلیل درمان برخی از مشکلات و بیماری‌های لثه باشد.
دلایل ایجاد فاصله بین دندان‌ها
دیاستما هم در کودکان و هم در افراد بزرگسال رخ می‌دهد. با این حال در کودکان رایج‌تر می‌باشد و ممکن است با در آمدن و رشد دندان‌های دائمی به طور کامل برطرف گردد. دیاستم میدلاین (فاصله بین دو دندان جلویی در فک بالا) در برخی از گروه‌های مشخصی از افراد رایج‌تر از دیگران می‌باشد. برای مثال افراد سیاه‌پوست در مقایسه با سفید پوستان یا نژاد آسیایی فاصله بین‌دندانی بیشتری دارند.
افراد ممکن است به دلیل عوامل زیر به عارضه فاصله بین دندان دچار شوند:
رشد طبیعی
وجود فاصله بین دو دندان جلویی معمولاً بخشی از روند رشد طبیعی دندان‌ها در کودکان محسوب می‌شود. بر اساس آمارها بیش از نیمی از کودکان بین 6 تا 8 سال در بین دندان‌های جلویی خود دارای فاصله هستند. این فاصله به طور معمول با رشد دندان‌های نیش از بین می‌رود.
سایز، حالت و پوزیشن دندان‌ها
احتمال وجود فاصله بین دندان‌هایی که سایز، حالت و پوزیشن غیرطبیعی دارند بیشتر می‌باشد. برای مثال اگر دندان‌های نیش در پوزیشن طبیعی خود نباشند به دندان‌های جلویی فشار لازم را وارد نکرده و این دندان‌ها از هم فاصله می‌گیرند.
بیماری‌های لثه
بیماری لثه یا پریودنتیت به عفونت لثه اطلاق می‌گردد. این بیماری به بافت و استخوان‌های نگه‌دارنده دندان آسیب می‌رساند و باعث لق شدن یا ایجاد فاصله بین دندان‌ها می‌شود.
برخی از علائم بیماری‌های لثه به شرح زیر می‌باشند:
- تورم و درد لثه‌ها
- قرمز و یا بنفش شدن لثه‌ها
- خونریزی راحت لثه‌ها
- احساس درد در هنگام جویدن
- خونریزی در هنگام استفاده از نخ دندان و مسواک زدن
- لق شدن دندان‌ها
- بوی بد دهان
مسدود شدن فضای دهان
داشتن دندان اضافه در دهان و یا نیفتادن دندان‌های شیری ممکن است باعث به وجود آمدن فاصله بین دندان‌ها شود. وجود کیست و بزرگ بودن فرنوم نیز از دیگر دلایل ایجاد فاصله بین دندان می‌باشد. فرنوم بافتی است که در بین دندان‌های جلویی فک بالا و خط لثه قرار دارد.
عادت‌های اشتباه
برخی از عادت‌های اشتباه باعث ایجاد فاصله بین دندان‌ها می‌شوند. برای مثال گاز گرفتن مکرر لب پایینی و یا مکیدن انگشتان باعث می‌شود تا به دندان‌ها فشار وارد شده و به سمت خارج از دهان هل داده شوند.
داشتن پیرسینگ زبان نیز ممکن است باعث به وجود آمدن فاصله بین دندان شود. افراد بزرگسالی که پیرسینگ زبان دارند به طور معمول پیرسینگ خود را در بین دندان‌های جلویی فک بالا قرار می‌دهند و باعث به وجود آمدن فاصله بین دندان‌ها خواهند شد.
محل قرار دادن زبان
اگرچه بروز دیاستما در دندان‌های جلویی فک بالا شایع‌تر می‌باشد؛ اما در برخی موارد ممکن است در بین دندان‌هایی پایینی نیز رخ دهد. اصلی‌ترین علت به وجود آمدن فاصله بین دندان‌های جلویی فک پایین این است که زبان بیش از اندازه به سمت جلو فشار وارد می‌کند.
روش‌های بستن فاصله بین دندان‌ها
برای بستن فاصله میان دندان‌ها چندین روش وجود دارد. برای این که متوجه شوید کدام روش برای شما مناسب‌تر است و مزایا و معایب آن چیست باید با دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مشورت نمایید. میزان هزینه‌های هر روش نیز از دیگر مواردی است که در هنگام تصمیم‌گیری باید به آن توجه کنید.
بستن فاصله بین دندان‌ها با ارتودنسی
رایج‌ترین روش برای بستن هرگونه فاصله میان دندان‌ها از جمله دیاستما میدلاین استفاده از ارتودنسی می‌باشد. در این روش دندانپزشک بر روی هر یک از دندان‌های درگیر در روند درمان یک براکت فلزی یا اکریلیک قرار می‌دهد. سپس به کمک سیم و کش‌های مخصوص تمام دندان‌ها را در یک ردیف قرار داده و تراز می‌کند. بعد از اتمام روند درمان بیمار باید از ریتینر مخصوص استفاده نماید.
برای موارد شدیدتر باید از ارتودنسی کامل استفاده نمود. این مسئله آن گونه که به نظر می‌رسد، ساده نمی‌باشد. با جا به جا کردن دو دندان جلویی ممکن است بین دیگر دندان‌ها فاصله ایجاد شود. به همین دلیل برای اصلاح قوس دهان و ثابت کردن تمامی دندان‌هایی که در معرض دید هستند به براکت یا الاینر شفاف نیاز است.
در بین این دو گزینه، الاینرهای شفاف روش ساده‌تر، بدون درد و مقرون به صرفه برای بستن فاصله بین دندان‌ها محسوب می‌شود. با اصلاح اندازه و حالت قوس دهان، دندان‌ها در پوزیشن صحیح خود قرار می‌گیرند. به دلیل این که این الاینرها از پلاستیک بادوام و در عین حال منعطف ساخته می‌شوند، می‌توان آن‌ها را از دهان خارج کرده، تمیز نمود و دوباره در دهان قرار داد و به همین دلیل در مقایسه با ارتودنسی‌های ثابت بهداشت دهان را بهتر تأمین می‌کنند.
بستن فاصله بین دندان‌ها با ارتودنسی نامرئی
در گذشته استفاده از براکت‌های فلزی استاندارد تنها گزینه در دسترس برای ارتودنسی محسوب می‌شد؛ اما امروزه استفاده از ارتودنسی‌های نامرئی برای اصلاح و بستن فاصله بین دندان رواج بسیار زیادی پیدا کرده است. ارتودنسی نامرئی یک روش راحت و مناسب می‌باشد که به کمک یک الاینر غیرثابت و شفاف به مرور زمان فاصله میان دندان‌ها را می‌بندد. این الاینرها به صورت سفارشی و بر اساس حالت دندانی هر فرد ساخته می‌شوند و به طور معمول باید هر دو هفته یک‌بار تعویض گردند مگر این که متخصص ارتودنسی تجویز دیگری داشته باشد. در این روش به دلیل ثابت نبودن الاینر بیمار می‌تواند هر نوع غذا و نوشیدنی که دوست دارد میل کند.
مزایای الاینر شفاف شامل موارد زیر می‌شود:
- راحت بودن
- مقرون به صرفه
- ثابت نبودن
- مراقبت راحت‌تر در مقایسه با براکت‌های استاندارد
- محدودیت غذایی کمتر
- نامرئی بودن
ارتودنسی نامرئی یک روش فوق العاده برای اصلاح فاصله بین دندان‌ها محسوب می‌شود و به بیمار اجازه می‌دهد تا بدون این که دیگران متوجه شوند دندان‌های خود را اصلاح نماید.ارتودنسی نامرئی در طول زمان فاصله بین دندان را ترمیم می‌کند و لبخندی زیبا به فرد هدیه می‌دهد.
باندینگ دندان
باندینگ دندان‌ها یا باندینگ زیبایی، ساده‌ترین، سریع‌ترین و ارزان‌ترین روش برای اصلاح و بستن فاصله بین دندان‌ها محسوب می‌شود. از این روش برای ترمیم لب پر شدن و شکستگی دندان‌ها نیز کمک می‌گیرند. در طول این پروسه، دندانپزشک نوعی رزین مخصوص همرنگ دندان را بر روی دندان قرار داده و آن را به‌گونه‌ای فرم می‌دهد تا ظاهری کاملاً طبیعی داشته باشد. سپس آن را به کمک نور یو وی خشک می‌کند. رزین خشک شده کامل به دندان چسبیده و فاصله میان دندان‌ها را پر می‌نماید. باندینگ دندان در طی یک جلسه انجام می‌شود. در طول این پروسه مینای دندان هیچ آسیبی نمی‌بیند به همین دلیل می‌توان در صورت نیاز آن را تکرار نمود.
با این حال باندینگ یک روش دائمی نیست و به مراقبت کافی و ترمیم نیاز دارد، چرا که ممکن است به مرور زمان به دلیل فشار ناشی از جویدن مواد غذایی و مسواک زدن تحلیل رفته و یا بشکند. در مواردی که فاصله بین دندان‌ها بیش از اندازه زیاد باشد، استفاده از باندینگ باعث می‌شود تا دندان‌ها خیلی بزرگ به نظر برسند، به همین دلیل می‌توان قبل از شروع درمان وکس آپ انجام داد تا بیمار متوجه شود که بعد از باندینگ ظاهر دندان‌ها چگونه خواهد بود.
ونیر یا روکش دندان
یکی از دیگر روش‌هایی که می‌توان به کمک آن و بدون استفاده از ارتودنسی فاصله میان دندان‌ها را بست استفاده از ونیر یا روکش دندانی می‌باشد. این روش در مقایسه با باندینگ دوام بیشتری دارد. ونیر فقط قسمت جلویی دندان را می‌پوشاند در حالی که روکش به طور کامل دندان را پوشش می‌دهد. همانند باندینگ، در این روش نیز قبل از شروع درمان از وکس آپ استفاده می‌شود تا بیمار بتواند ظاهر دندان‌ها را بعد از اتمام پروسه ببیند. ساخت ونیرهای پرسلین در مقایسه با باندینگ زمان بیشتری می‌برد، با این حال می‌توان گفت این روش نیز ساده می‌باشد و برای سال‌ها دوام خواهد داشت.
ونیر یک قطعه نازک از جنس پرسلین می‌باشد که در آزمایشگاه تراش داده شده تا دقیقاً به حالت و رنگ طبیعی دندان شما درآید. سپس همانند یک ماسک بر روی قسمت بیرونی و جلویی دندان چسبانده شده و هرگونه نقص و فاصله بین دندان‌ها را می‌پوشاند. ونیر بعد از چسبانده شدن کاملاً سفت شده و به راحتی از دندان جدا نمی‌شود.
ونیرها ظاهر بسیار خوبی دارند و در صورتی که به درستی بر روی دندان قرار گیرند تا سالیان سال دوام خواهند داشت؛ اما باید بدانید که این روش، هیچ برگشتی در پی ندارد. برای این که بتوان فضای کافی برای قرار دادن و چسباندن ونیر ایجاد کرد، یک لایه نازک و در برخی موارد بخشی از مینای دندان باید تراشیده شود. به دلیل این که بعد از تراشیدن مینا، دندان‌ها به شدت حساس، دردناک و شکننده می‌شوند باید همیشه از روکش یا ونیر استفاده نمود. ونیر می‌تواند بسیاری از مشکلات زیبایی دندان را بپوشاند؛ اما در برخی موارد بسته به علت ایجاد کننده فاصله بین دندان‌ها ممکن است به ارتودنسی نیاز شود.
ایمپلنت دندان
این روش برای افرادی که فاصله بین دندانی زیادی دارند و یا فاصله میان دندان‌های آن‌ها ناشی از افتادن یک دندان می‌باشد مناسب است. در طول این روش یک پست یا پایه کوچک تیتانیومی از طریق جراحی در استخوان فک کار گذاشته می‌شود. همانند بریج دندان، در این روش نیز یک ایمپلنت جایگزین دندان افتاده خواهد شد؛ با این تفاوت که دیگر نیازی نیست دندان‌های کناری را نیز درگیر نمود. قسمت پست یا پایه همانند ریشه دندان عمل کرده و زمانی که با بافت استخوان فک جوش بخورد می‌تواند دندان مصنوعی را به طور کامل در جای خود ثابت نگه دارد و به کمک روکش فاصله میان دندان‌ها را ببندد.
بستن فاصله بین دندان‌ها با جراحی
فرنوم دهانی بافتی است که لب را به لثه‌ها متصل می‌کند. در صورتی که این بافت بیش از اندازه ضخیم باشد دندان‌ها را به طرفین هل داده و باعث به وجود آمدن فاصله بین آن‌ها می‌شود. می‌توان به کمک جراحی فرنکتومی این بافت را آزاد نمود. در بیشتر موارد فرنکتومی به همراه دیگر پروسه‌های زیبایی مانند باندینگ یا استفاده از ونیر انجام می‌شود.
در نوزادان، پزشک به کمک قیچی فرنوم را می‌چیند. این یک پروسه ساده و سریع است و فقط چند دقیقه زمان می‌برد. اما در کودکان بزرگ‌تر و افراد بزرگسال، دندانپزشک برای چیدن فرنوم در ابتدا بافت اطراف آن را به کمک بی‌حسی موضعی بی حس کرده و سپس به کمک چاقو یا قیچی جراحی آن را برداشته یا اصلاح می‌نماد. در برخی موارد برای بستن جای بریدگی به بخیه نیاز می‌شود. این پروسه معمولاً 30 دقیقه زمان می‌برد.
درمان بیماری‌های لثه
در صورتی که فاصله بین دندان ناشی از بیماری‌های لثه باشد، باید در ابتدا برای از بین بردن باکتری‌های مضر، از درمان‌های پریودنتال استفاده نمود. بعد از درمان عفونت می‌توان با استفاده از یکی از روش‌های ذکر شده فاصله بین دندان‌ها را ببندید.
رایج‌ترین روش‌های درمان لثه شامل موارد زیر می‌شود:
- اسکلینگ و روت پلنینگ: در صورتی که بیماری‌های لثه شدید نباشد دندانپزشک توصیه می‌کند از روش‌های پاک‌سازی عمیق دندان مانند اسکلینگ و روت پلنینگ استفاده کنید. این روش شبیه به جرم‌گیری‌های معمول می‌باشد با این تفاوت که لثه‌ها بی‌حس می‌شوند تا دندانپزشک بتوانید به باکتری‌هایی که در لایه‌های عمیق دندان و لثه پنهان شده‌اند دسترسی پیدا کند.
- جراحی فلپ لثه: در صورت داشتن بیماری لثه شدید یا نیمه شدید ممکن است به جراحی لثه نیاز پیدا کنید. در طول این پروسه، دندانپزشک یک بریدگی بر روی لثه‌ها ایجاد کرده و به طور موقت لثه‌ها را به سمت عقب هل می‌دهد تا بتواند ریشه دندان‌ها را ببیند. بعد از این که ریشه دندان‌ها به‌خوبی جرم‌گیری شدند، لثه‌ها را دوباره به‌جای خود بازگردانده و بخیه می‌کند. در صورتی که استخوان‌های اطراف برخی دندان‌ها تحلیل رفته باشد دندانپزشک به کمک پیوند استخوان آن‌ها را ترمیم خواهد نمود.
هزینه بستن فاصله بین دندان‌ها
هزینه بستن فاصله بین دندان‌ها در هر فرد متفاوت بوده و به میزان شدت عارضه و روش درمان آن بستگی دارد.
جلوگیری از ایجاد فاصله در بین دندان‌ها
جلوگیری کردن از تمامی موارد دیاستما غیرممکن است. با این حال در صورتی که این عارضه ناشی از بیماری‌های لثه یا عادت‌های اشتباه باشد می‌توان با رعایت موارد زیر از بروز آن جلوگیری نمود:
- دو بار مسواک زدن در روز
- استفاده هر روزه از نخ دندان
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای چکاپ و جرم‌گیری
- اصلاح رفلکس‌های نادرست بلع
سخن نهایی
عوامل مختلفی باعث به وجود آمدن دیاستما در افراد می‌شوند از جمله: بیماری‌های لثه و نسبت اندازه دندان به اندازه استخوان فک. دندانپزشک می‌تواند علت اصلی این عارضه را تشخیص دهد. در بیشتر موارد فاصله بین دندان به درمان نیازی ندارد؛ اما برخی از افراد بنا به دلایل زیبایی تصمیم به درمان می‌گیرند. درمان دیاستما در اکثر موارد موفقیت‌آمیز بوده است و می‌توان به کمک روش‌های مختلفی فاصله میان دندان‌ها را بست. علاوه بر این، درمان بیماری‌های لثه باعث ترمیم استخوان‌ها شده و التهابات دندان را از بین می‌برد.
سؤالات متداول
آیا ممکن است فاصله بین دندان‌ها به صورت طبیعی بسته شود؟
زمانی که کودکان در حال رشد هستند، سایز فک آن‌ها افزایش یافته و با رویش دندان‌های جدید فاصله میان آن‌ها مشخص می‌شود. با این حال در صورتی که این فاصله کم باشد، با رشد دندان‌ها ممکن است به صورت طبیعی بسته شود.
استفاده از براکت و ارتودنسی در چه مدت باعث بسته شدن فاصله میان دندان‌ها می‌شود؟
این موضوع در همهٔ افراد یکسان نبوده و به نحوه استفاده فرد از براکت و فاصله میان دندان‌ها بستگی دارد. با استفاده از براکت‌های قدیمی، فاصله بین دندان‌ها ظرف مدت 6 ماه تا 1 سال بسته می‌شوند. این زمان در مورد ارتودنسی‌های نامرئی و الاینرهای شفاف بین 5 تا 9 ماه می‌باشد.
چرا داشتن فاصله بین دندان‌ها تا این حد رایج می‌باشد؟
اصلی‌ترین علت بروز دیاستما داشتن تفاوت بین سایز فک و سایز دندان می‌باشد. ایجاد فاصله زیاد بین دندان‌ها زمانی رخ می‌دهد که دندان‌ها اندازه طبیعی داشته باشند و فک بیش از اندازه رشد کند. از دیگر موارد ایجاد کننده فاصله بین دندان‌ها می‌توان به بیماری‌های لثه و مزیودنس اشاره کرد.
آیا فاصله میان دندان‌ها با افزایش سن بیشتر می‌شود؟
با شل شدن ماهیچه قسمت جلویی دهان بر اثر افزایش سن، فاصله میان دندان‌ها بیشتر خواهد شد. علاوه بر این بیماری پریودنتال که بر اثر وجود باکتری در زیر بافت لثه به وجود می‌آید نیز می‌تواند باعث تشدید فاصله میان دندان‌ها شود.
فاصله بین دندان‌ها چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
فاصله بین دندان می‌تواند به علت بیماری‌های لثه که نوعی بیماری عفونی می‌باشند، رخ دهد. در این موارد وجود التهاب باعث آسیب دیدن لثه و بافت اطراف دندان خواهد شد. بیماری‌های لثه در صورت درمان نشدن می‌توانند باعث افتادن دندان و بیشتر شدن فاصله میان دندان‌ها شوند.
آیا دیاستما بر روی نحوه حرف زدن فرد نیز اثر می‌گذارد؟
بله. فاصله بین دندان‌ها، به خصوص فاصله بین دندان‌های جلو می‌تواند باعث مشکلات گفتاری شود.
آیا فاصله بین دندان‌ها بر روی حالت چهره تأثیر می‌گذارد؟
اگر چه در بسیاری از موارد وجود فاصله میان دندان‌ها مسئله مهمی نیست؛ اما گاهی وجود این فاصله باعث جا به جا شدن دیگر دندان‌ها شده و بر روی حالت صورت نیز تأثیر می‌گذارد. بدون وجود فشار و حمایت ناشی از وجود دندان‌ها، دهان و گونه‌ها شل شده و حالت افتاده پیدا می‌کنند.
آیا دیاستما ژنتیکی است؟
دیاستما و وجود فاصله بین دندان‌های جلویی خصیصه‌ای است که می‌تواند از طریق ژنتیک منتقل شود.
