همه‌ی ما اولین لحظه‌ای که دردی در دندان‌هایمان حس می‌کنیم عرق سرد به پیشانی‌مان می‌نشیند و دچار اضطراب می‌شویم. دندان درد هرگز با کسی شوخی ندارد و نوید از یک مشکل جدی می‌دهد؛ عفونت دندان نیز یکی از همین دردهای جدی می‌باشد. درد نبض‌دار شدید در یکی از دندان‌ها، لثه‌های ملتهب، حساسیت دندان به سردی و گرمی و در بدترین شرایط تب و لرز همراه با دندان درد و التهاب صورت همگی از نشانه‌های عفونت دندان هستند. اصلی‌ترین عامل بروز عفونت دندان، در حقیقت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. عدم رعایت بهداشت در نهایت به پوسیدگی دندان منجر می‌شود. پوسیدگی دندان زمینه شکستگی، ترک خوردگی و به وجود آمدن حفره در مینای دندان را ایجاد می‌کند. فرآیند عفونت دندان از همین نقطه آغاز می‌شود، چرا که شکستگی‌ها، حفره‌ها و ترک‌های دندان بهترین محل برای تجمع باکتری‌ها هستند. البته عفونت دندان گاهی می‌تواند ناشی از عفونت لثه باشد. در ادامه مقاله توضیحات بیشتری در این زمینه ارائه می‌دهیم.
عفونت دندان چیست؟
عفونت دندان اغلب به علت عفونت باکتریایی است که در درون یا زیر دندان و در زمانی که دندان می‌شکند یا پوسیدگی زیادی دارد روی می‌دهد. مستعدترین ناحیه برای عفونت، پالپ دندان است که شامل رگ‌های خونی، اعصاب و بافت‌های همبند می‌شود.
آبسه دندان تجمعی از چرک است که می‌تواند داخل دندان‌ها، لثه‌ها یا در استخوانی باشد که دندان را در جای خود نگه داشته است. آبسه به خاطر عفونت باکتریایی ایجاد می‌گردد. آبسه انتهای دندان را آبسه پری اپیکال نامند. آبسه لثه را آبسه پریودنتال می‌نامند. آبسه‌های دندان اغلب دردناک هستند، اما همیشه اینگونه نیست. آبسه‌ها باید توسط دندانپزشک بررسی شوند.
باید در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید، زیرا آبسه‌ها خود به خود رفع نمی‌شوند. گاهی می‌توانند به دیگر بخش‌های بدن منتقل شده و شما را بیمار کنند. آبسه دندان باعث ایجاد درد متوسط تا شدید می‌شود که گاهی می‌تواند به گردن و گوش نیز منتقل گردد. اگر درمان نشود، می‌تواند مشکل جدی و کشنده‌ای شود.
فرق عفونت دندان و لثه چیست؟
عفونت دندان به وسیله پوسیدگی دندان، بیماری پریودنتال یا ترک دندان‌ها ایجاد می‌گردد. این مشکلات می‌توانند به باکتری‌ها امکان ورود به نواحی آسیب پذیر را بدهند که می‌توانند منجر به از بین رفتن پالپ دندان شوند. زمانی که چرک در نوک ریشه و استخوان فک جمع شد، کیسه‌ای به نام آبسه را تشکیل می‌دهد.
عفونت لثه و آبسه‌ها تقریباً با آبسه‌های دندان متفاوت هستند، اما ممکن است علائم و درمان یکسانی داشته باشند. آبسه لثه کیسه عفونی از بافت لثه است.
دو نوع آبسه لثه وجود دارند: جنجیوال و پریودنتال
- آبسه‌های جنجیوال فقط در بافت لثه ایجاد می‌شوند. این موارد ابداً در دندان‌ها وجود ندارند. اگر مقداری غذای تیز در لثه گیر کند می‌تواند باعث ایجاد عفونت گردد.
- آبسه‌های پریودنتال در فضای بین دندان‌ها و لثه ایجاد می‌شوند. در لثه، زمانی که بیماری پریودنتال شدید باشد، آبسه می‌تواند بافت‌های گرد و نرمی را در اطراف دندان ایجاد کند.
علائم عفونت دندان
علائم احتمالی وجود آبسه در دندان یا لثه:
- درد شدید و ناگهانی در دندان یا لثه که ممکن است ناگهان ایجاد شده و به تدریج بدتر گردد.
- دردی که به گوش، فک و گردن در همان طرفی که دندان یا لثه عفونی وجود دارد، منتشر می‌گردد.
- دردی که در هنگام دراز کشیدن بدتر شده و ممکن است خوابیدن را مختل کند.
- قرمزی و ورم در صورت
- حساسیت به لمس، تغییر رنگ و یا افتادن دندان
- لثه متورم، قرمز و براق
- حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های سرد و گرم
- بوی بد دهان و یا مزه بد در دهان
باید دندانپزشک آبسه دندان را درمان کند. حتی اگر آبسه پاره شده، باید توسط پزشک معاینه و تمیز گردد تا مطمئن شوید که عفونت پخش نمی‌شود.
اگر آبسه درمان نشود، عفونت می‌تواند در فک و دیگر بخش‌های سر و گردن، از جمله مغز، پخش شود. در موارد نادر، حتی می‌تواند منجر به ایجاد سپسیس گردد. این عارضه کشنده عفونت می‌باشد.
اگر آبسه دندان همراه با علائم زیر بودند به بخش اورژانس مراجعه کنید:
- تب بالا
- ورم صورت
- مشکل در بلع
- تپش قلب بالا
- گیجی
تشخیص عفونت دندان
موارد بالا تنها برخی از علائم عفونت دندان هستند، اما هر یک از آنها می‌توانند جزئی از علائم بیماری‌های دیگر نیز باشند. بنابراین تشخیص عفونت دندان را تنها باید بر عهده دندانپزشک گذاشت. دندانپزشک ممکن است برای تشخیص از روش‌های زیر استفاده کند:
- روی دندان ضربه می‌زند. اگر دندان آبسه داشته باشد، ریشه آن نسبت به لمس و فشار حساس است.
- عکس برداری اشعه ایکس را توصیه می‌کند. عکسبرداری اشعه ایکس از دندانی که درد دارد به تشخیص آبسه می‌تواند کمک کند. دندانپزشک ممکن است از عکسبرداری اشعه ایکس برای تایید اینکه آیا عفونت پخش شده و باعث ایجاد آبسه‌هایی در دیگر نقاط شده است یا خیر استفاده کند.
- سی تی اسکن را توصیه می‌کند. اگر عفونت به بخش‌های دیگری در گردن پخش شده باشد، عکسبرداری CT اسکن ممکن است برای بررسی شدت عفونت انجام شود.
علت عفونت دندان
عفونت دندان بیشتر با عنوان آبسه دندان شناخته می‌شود. آبسه دندان ۳ علت اصلی دارد که ۲ مورد از آنها مربوط به عفونت لثه هستند که به دندان سرایت کرده است، و علت سوم هم عفونت دندان است. هر سه این موارد به آبسه دندان منجر می‌شوند؛ گرچه عفونت لثه می‌تواند در حد همان عفونت لثه باقی مانده و به آبسه دندان ختم نشود.
اگر پوسیدگی دندان وجود داشته باشد، ممکن است آبسه ایجاد گردد. این امر ممکن است زمانی که دندان بشکند، لب پر گردد یا به روش‌های مختلف آسیب ببیند، ایجاد شود. وجود منفذی در مینای دندان به باکتری‌ها امکان ایجاد عفونت در مرکز دندان (پالپ) را می‌دهند. عفونت ممکن است از ریشه دندان تا استخوان‌های اطراف دندان گسترش یابد.
عفونت منجر به تجمع چرک و ورم بافت در دندان می‌شود. این امر باعث درد دندان می‌گردد. اگر فشار تسکین یابد، احتمالاً دندان درد رفع می‌گردد. اما عفونت به صورت فعال باقی مانده و به گسترده شدن خود ادامه می‌دهد. این امر باعث ایجاد درد بیشتر شده و می‌تواند بافت را تخریب کند.
درمان عفونت دندان
درمان آبسه دندان روی رفع کامل عفونت و تسکین درد تمرکز دارد. بسته به علائم شما، دندانپزشک ممکن است با عکسبرداری اشعه ایکس از دندان‌ها شروع کند. این امر به آنها کمک می‌کند تا بررسی کنند که آیا عفونت به دیگر بخش‌ها گسترش یافته است یا خیر. چندین روش برای این کار وجود دارد.
تخلیه عفونت دندان
دندانپزشک برش کوچکی در آبسه ایجاد می‌کند تا چرک را تخلیه کند. سپس این ناحیه را با محلول سالین تمیز می‌کند.عصب کشی
عصب کشی شامل ایجاد حفره در دندان آسیب دیده به منظور تخلیه آبسه و برداشتن پالپ عفونی می‌شود. سپس، دندانپزشک فضای پالپ که پالپ و ریشه را در خود دارد را پر کرده و می‌بندد. ممکن است روی دندان را با روکش بپوشانند تا دندان محکم‌تر گردد. روکش گذاری معمولاً در طی جلسه جداگانه‌ای انجام می‌شود.کشیدن دندان
اگر دندان بسیار آسیب دیده باشد، دندانپزشک ممکن است قبل از تخلیه آبسه، آن را بکشد. اگر دندان را نتوان حفظ کرد، دندان پزشک آن را کشیده و سپس آبسه را تخلیه می‌کند.آنتی بیوتیک
اگر عفونت فراتر از ناحیه آبسه منتشر شده یا سیستم ایمنی ضعیفی دارید، دندانپزشک ممکن است آنتی بیوتیک خوراکی تجویز کند تا به رفع عفونت کمک شود.خارج کردن جسم خارجی
اگر آبسه به علت وجود جسم خارجی در لثه ایجاد گردد، دندانپزشک آن را خارج می‌کند. این کار با تمیز کردن ناحیه مورد نظر توسط محلول سالین خاتمه می‌یابد.درمان خانگی عفونت دندان
اگر راستش را بخواهید، هیچ روش خانگی‌ای برای درمان عفونت دندان وجود ندارد و عفونت دندان تنها و تنها باید توسط دندانپزشک انجام شود. اما اگر درد دندان امان‌تان را بریده است و امکان مراجعه به دندانپزشک در حال حاضر برایتان مقدور نیست، با روش‌های زیر می‌توانید برای مدتی درد دندان‌تان را کاهش داده و عفونت آن را اندکی کاهش دهید.
غرغره کردن آب نمک فراموش نشود
یک مورد ضروری نمک است که ضدعفونی کننده طبیعی است. بنابراین می‌تواند برای درمان عفونت به شکل آبکشی با آب نمک، مفید باشد. تمام کاری که باید انجام بدهید افزودن یک قاشق چای خوری نمک به یک فنجان آب گرم است. نه تنها نمک باکتر‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه آبکشی با آب گرم نیز می‌تواند جرم دهان را برطرف، چرک اطراف دندان را تجزیه کرده و به ترمیم مناسب زخم نیز کمک کند. برای درست کردن آب نمک به منظور شستشوی عفونت دندان، فقط نصف قاشق چای خوری نمک خوراکی را با نصف فنجان آب گرم مخلوط کنید. این ترکیب را دو یا سه بار در دهان بگردانید، سپس به بیرون بریزید. در صورت نیاز این کار را تکرار کنید.کمپرس سرد
کمپرس سرد راهی عالی برای تسکین دندان درد و کاهش ورم در بیرون دهان است. از آنجایی که کسیه‌های یخ بزرگ هستند و خم کردن آنها سخت است، سعی کنید با استفاده از یک تکه یخ و قرار دادن آن در پارچه یا حوله تمیز، بسته یخ کوچکتری برای خود درست کنید، سپس آن را در بیرون ناحیه دردناک قرار دهید. می‌توانید از یک بسته یخ زده سبزیجات، آب یا میوه یخ نیز استفاده کنید. حتی حبه یخ را می‌توانید به طور مستقیم روی لثه‌ای که درد می‌کند ماساژ دهید، این کار به کاهش درد عفونت دندان کمک خواهد کرد. این درمان را بسته به نیاز خود، تا چند بار در روز انجام دهید. لازم به ذکر است که کمپرس سرد هیچ خاصیت ضد باکتریایی ندارد و فقط ناحیه مورد نظر را بی‌حس می‌کند.درمان عفونت دندان با سیر
سیر به خاطر خاصیت ضد جرمی که دارد، به طور گسترده برای رفع عفونت استفاده می‌شود و به عنوان آنتی بیوتیک طبیعی در نظر گرفته می‌شود. این ماده غذایی رایج شامل ترکیباتی به نام آلیسین است که در تحقیقات علمی ثابت شده باکتری‌ها را از بین می‌برد. سیر تازه ممکن است درد عفونت دندان را نیز تسکین دهد. اما کاری که شما باید انجام دهید بیش از خوردن غذای دارای سیر است. برای سود بردن از مزایای ضد باکتریایی سیر، باید با له کردن سیر خمیری بسازید. چند با در روز خمیر حاصله را به ناحیه دارای عفونت، مثلاً ریشه دندان، بمالید. اگر درد شدیدی داشتید، می‌توانید یک حبه سیر را پوست کنده و به مدت چند دقیقه، آن را به آرامی با دندان آسیب دیده گاز بگیرید تا درد تسکین یافته و از رشد باکتری‌ها جلوگیری شود.درمان عفونت دندان با دمنوش شنبلیله
شنبلیله گیاهی مدیترانه‌ای است و اغلب به خاطر خواص ضد باکتریایی خود به عنوان درمان خانگی استفاده می‌شود. شاید بتوانید چای کیسه‌ای شنبلیله را در فروشگاه برای نوشیدن بیابید، اما می‌توانید محلول قوی‌تری نیز برای استفاده مستقیم روی دندان عفونی به منظور تسکین بیشتر بسازید. یک فنجان آب گرم کنید و یک قاشق چای خوری شنبلیله به آن اضافه کنید. زمانی که چای سرد شد، پنبه‌ای را در آن قرار دهید و سپس آن را روی ناحیه دردناک بگذارید.جوش شیرین
جوش شیرین، راهی بی‌خطر، موثر و ارزان برای کاهش باکتری‌ها و تسکین درد در دهان و لثه است. تحقیقات بسیاری در مورد اثر ضد باکتریایی جوش شیرین انجام شده است. ابتدا می‌توانید مقدار مساوی جوش شیرین و آب را مخلوط کنید، سپس روی لثه قرار دهید. این روش به خصوص زمانی که آبسه در کنار دندان یا روی لثه باشد، مناسب است. اگر عفونت دندان در داخل یا بالای دندان باشد، آبکشی با ترکیب نصف قاشق چای خوری جوش شیرین و نصف فنجان آب و مقداری نمک خوراکی بهتر است. این محلول را چند دقیقه در دهان خود بچرخانید، سپس بیرون بریزید و تا زمانی که تمام آن استفاده شود ادامه دهید.آب اکسیژنه؛ ضدعفونی‌کننده قدرتمند
آب اکسیژنه یکی از قدرتمندترین ضدعفونی کنند‌هایی است که دانشمندان ادعا می‌کنند. این ماده استفاده پزشکی نیز دارد و می‌تواند ضدعفونی کننده موثری، از جمله در دهان، باشد. برای کمک به رفع عفونت باکتریایی دهان یا لثه، ترکیب مساوی از آب اکسیژنه 3% و آب مناسب است. محلول آب اکسیژنه را به مدت حدوداً یک دقیقه در دهان بچرخانید، سپس به بیرون بریزید. مراقب باشید که آن را قورت ندهید. در صورت نیاز می‌توانید چند بار در روز از آب اکسیژنه استفاده کنید. هرچند آب اکسیژنه می‌تواند باکتری‌ها و سموم دهان را به خوبی کاهش دهد، اما مراقب باشید که هرگز از درجه غذایی، یا غلظت 35% آن برای دهان استفاده نکنید.اسانس‌ها
بسیاری از مردم از اسانس‌ها، اسانس تقطیر شده گیاهان، برای تسکین دردهای هر روزه خود، استفاده می‌کنند. برخی از اسانس‌ها کاربردهای پزشکی دارند (خواص ضد باکتریایی دارند)، بنابراین ممکن است برای رفع عفونت دندان مفید باشند.- پونه کوهی: ثابت شده اسانس این گیاه دارویی خواص ضد باکتریایی دارد.
- روغن میخک: ثابت شده این اسانس که از ادویه آشپزی است خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی دارد. اگر نمی‌توانید اسانس میخک را بیابید، می‌توانید از میخک خشک شده برای بی‌حس کردن ناحیه دردناک استفاده کنید. فقط برای چند دقیقه، میخک را در دهان خود، بین دندانی که آسیب دیده و گونه قرار دهید.
- روغن آویشن: این گیاه دارویی که برای آشپزی هم استفاده می‌شود، ضدباکتریایی است.
- روغن کندر: ثابت شده که این اسانس خواص ضدالتهابی داشته و برای رماتیسم، برونشیت و دیگر بیماری‌ها مفید است. برای رفع دندان درد نیز استفاده می‌شود.
ژل آلوئه‌ورا
ژل آلوئه ورا که از برگ گیاه ساکولنت آلوئه گرفته می‌شود، می‌تواند به درمان سوختگی و بریدگی کمک کند. می‌توانید از ژل برای کاهش درد دهان ناشی از عفونت دندان نیز استفاده کنید. آلوئه ورا فقط تسکین دهنده نیست، خواص ضد باکتریایی نیز دارد که ممکن است در رفع عفونت مفید باشند. می‌توانید ژل را از گیاه آلوئه نیز تهیه کنید، اما اگر این گیاه را ندارید، ژل آلوئه ورای خالص را می‌توان از فروشگاه‌ها تهیه کرد. با انگشت یا سواب پنبه‌ای تمیز ژل را روی ناحیه دردناک دهان قرار دهید.درمان عفونت دندان در طب سنتی
همانطور که تصور می‌شود عفونت دندان یکی از بیماری‌هاییست که از دیرباز با انسان‌ها همراه بوده است. طب سنتی برای عفونت دندان هم مانند بسیاری از امراض دیگر درمان‌هایی معرفی کرده است. بسیاری از درمان‌های سنتی توسط علم پزشکی هم تایید شده‌اند، برخی از آنها هم رد و برخی دیگر نیاز به تحقیق بیشتر دارند. در واقع بسیاری از مواردی که برای درمان عفونت دندان خانگی معرفی کردیم، درمان عفونت دندان در طب سنتی بودند که اثرگذاری آنها در تحقیقات بالینی مورد آزمایش قرار گرفته و تایید شده‌اند. برخی دیگر از روش‌های درمان عفونت دندان در طب سنتی عبارتند از:- فلفل سیاه
- آویشن
- عصاره وانیل
- تانین
- دمنوش نعنا و دیگر دمنوش‌های گیاهی
چگونه از عفونت دندان پیشگیری کنیم؟
می‌توانید احتمال ایجاد آبسه‌های دندان را با سالم نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ها تا حد امکان کاهش دهید.
برای انجام این کار، باید:
- حداقل یک بار در روز از نخ دندان یا مسواک بین دندانی استفاده کنید تا بین دندان‌ها و زیر خط لثه تمیز شود.
- دو بار در روز با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید، هر بار حدود دو دقیقه این کار را انجام دهید.
- بعد از مسواک زدن از آبکشی دهان با آب یا دهانشویه اجتناب کنید، زیرا این کار باعث شستشوی خمیردندان محافظ می‌شود، فقط خمیردندان اضافی را به بیرون از دهان بریزید.
- غذاها و نوشیدنی‌های نشاسته‌ای و قندی را کاهش دهید. مخصوصاً بین غذاها یا کمی قبل از رفتن به تخت خواب آنها را نخورید.
- مرتباً به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک بر اساس بهداشت دهان و دندان شما، می‌تواند به شما بگوید چند بار مراجعه کنید.
