دلیل دندان درد می‌تواند هر چیزی از گیر کردن پوسته‌ی پاپ‌کورن در لثه گرفته تا شکستگی دندان یا عفونت باکتریایی باشد. برخی از دندان دردها به علت تحریک موقتی لثه هستند؛ اما دندان دردهای شدید باید توسط متخصص دندانپزشکی درمان شوند تا درد و دلیل آن برطرف شود.
علائم همراه با دندان درد
دندان درد و درد فک مشکلات رایجی هستند. ممکن است در اثر فشار یا محرک‌های داغ یا یخ، درد شدیدی ایجاد شود. درد ممکن است 15 ثانیه بعد از از بین رفتن محرک هم باقی بماند. با افزایش میزان التهاب، درد شدیدتر خواهد شد. این درد ممکن است تا گونه، گوش یا فک کشیده شود. علائم و نشانه‌های دیگری که باعث می‌شوند به دنبال درمان دندان درد باشید عبارتند از:
- درد دندان یا فک در زمان جویدن
- سردرد
- حساسیت دندان به سرما و گرما. وقتی که چیز یخ یا داغی به دندان‌هایتان می‌رسد چندین ثانیه درد می‌گیرند. ممکن است غذاهای شیرین یا اسیدی هم باعث بروز این مشکل شوند.
- خونریزی یا ترشح از اطراف دندان یا لثه
- تورم در اطراف دندان یا تورم فک
- وارد شدن آسیب یا تروما به ناحیه
- بوی بد دهان
- تب
- مزه‌ی بد در دهان
- غدد متورم
این علائم و نشانه‌ها ممکن است گاهی اوقات نشان دهنده‌ی پوسیدگی دندان، شکستگی دندان یا بیماری لثه (بیماری پریودنتال) باشند. پوسیدگی دندان یا قرمزی لثه ممکن است منشاء درد را نشان دهند. اگر به دندانی که عفونت کرده ضربه بزنید، درد شدیدتر خواهد شد. این علامت نشان دهنده‌ی مشکل در دندان است، حتی اگر ظاهر دندان طبیعی باشد.
علت دندان درد چیست؟
اگر دچار دندان درد شدید، در اینجا به برخی دلایل آن و راه درمان فوری آن اشاره شده است.
خرابی و پوسیدگی دندان
رایج‌ترین دلیل دندان درد، پوسیدگی دندان است. معمولاً پوسیدگی دندان در اثر بهداشت نامناسب دهان و دندان (عدم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مرتب) رخ می‌دهد. آن‌ها باعث ایجاد سوراخ کوچکی در دندان می‌شوند که می‌تواند به مرور زمان عمیق‌تر و بزرگتر شود. همچنین پوسیدگی دندان زمانی رخ می‌دهد که آب دهان با مواد شیرین مخلوط می‌شود و دندان را از بین می‌برد.
پوسیدگی دندان در ابتدا خیلی مشهود نیست و این امر باعث می‌شود که تشخیص زود هنگام آن دشوار شود و احتمال بروز دندان درد افزایش یابد. مرتباً برای جرمگیری و تمیز کردن دندان به دندانپزشک مراجعه کنید تا پوسیدگی‌ها را قبل از گسترش تشخیص دهد. در صورتیکه پوسیدگی دندان درمان نشده باقی بماند، دندان عفونت کرده و نهایتاً باعث از دست رفتن دندان یا مشکل بدتر از آن خواهد شد.
درمان
دندانپزشک می‌تواند فلوراید تراپی، مانند دهانشویه یا وارنیش دندان را توصیه کند تا با پوسیدگی دندان مقابله شود. ممکن است در صورت وجود سوراخ در دندان (کرم خوردگی) لازم باشد تا دندانتان پر شود. اگر پوسیدگی دندان به بافت نرم (پالپ) در وسط دندان رسیده باشد، دندانتان باید عصب کشی شود.
در زمانی که منتظر هستید تا به دندانپزشک مراجعه کنید، از دهانشویه‌ی آب و نمک استفاده کنید تا درد تسکین یابد. نصف قاشق چایخوری نمک را با 226 گرم آب گرم (داغ نباشد) مخلوط کنید و در دهانتان بچرخانید و تف کنید. این کار را تکرار کنید تا همه‌ی 226 گرم مصرف شود. این کار را می‌توانید در صورت نیاز هر دو ساعت انجام دهید.
آبسه‌ی دندان
آبسه‌ی دندان عفونتی در دندان، که با عنوان پالپ چمبر شناخته می‌شود است که به نوک ریشه‌ی دندان یا اطراف ریشه می‌رسد. این مشکل می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- عفونت ریشه
- تورم لثه
- درد شدید
- احتمال تحلیل رفتن استخوان در محل عفونت
آبسه‌ی دندان ممکن است زمانی که پوسیدگی به پالپ چمبر (اتاقک پالپ) رسیده باشد یا به دندان ضربه وارد شده باشد رخ دهد.
درمان
دندانپزشک چرک را تخلیه خواهد کرد. اگر مشکلی در دندان وجود داشته باشد و باعث آبسه شده باشد، ممکن است درمان عصب‌کشی دندان لازم داشته باشید یا دندانتان کشیده شود. از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود تا دردی احساس نکنید.
شستن دهان با آب نمک راه حلی راحت و در دسترس برای تسکین موقت آبسه‌ی دندان است. همچنین باعث تسریع روند بهبود زخم و افزایش سلامت لثه‌ها نیز خواهد شد.
بیماری لثه
بیماری‌های لثه در اثر بهداشت نامناسب دندان که باعث تجمع و تشکیل پلاک خواهد شد، ایجاد می‌شوند. به مرور زمان، باکتری‌ها باعث می‌شوند که لثه‌هایتان قرمز شده، دچار خونریزی شوند و ورم کنند. در حالیکه بسیاری از افراد مبتلا به جینجیویت ناراحتی احساس نمی‌کنند، اما اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند منجر به از دست دادن دندان شود. اگر می‌دانید که مبتلا به جینجیویت (جینجیوایتیس) یا پریودنتایتیس هستید، فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید و از دندان‌هایتان بیشتر مراقبت کنید تا از این بیماری‌ها پیشگیری کنید.
درمان
برخی از راه‌های درمان بیماری‌های لثه عبارتند از:
- تمیز کردن عمیق زیر لثه‌ها
- آنتی‌بیوتیک
- کشیدن برخی از دندان‌ها
- جراحی لثه
تا وقتی که به پزشک مراجعه کنید می‌توانید از آب و نمک استفاده کنید؛ آب و نمک نوعی ضدعفونی کننده طبیعی است که می‌تواند باکتری‌هایی که باعث بیماری‌های لثه می‌شوند را از بین ببرد و کمک کند تا بافت‌های ملتهب دهان بهبود یابد. نمک باعث می‌شود که مایعات از محل متورم دور شوند. اگر به دنبال درمان خانگی آبسه‌ی دندان هستید، خوب است که ابتدا از محلول آب گرم و نمک استفاده کنید.
شستن دهان با روغن نارگیل به مدت طولانی می‌تواند بیماری لثه را بهبود بخشد، اما تحقیقات معتبری برای اثبات این ادعا وجود ندارد.
آسیب و تروما
یکی از مشهودترین دلایل دندان درد، آسیب به دندان است که باعث شکسته شدن دندان یا ترک خوردن آن می‌شود است. اگر چنین موردی برایتان پیش بیاید، به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندانتان را فوراً درمان و ترمیم کند.
درمان
راه‌های درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- برای دندان لب‌پر شده یا ترک خورده، پر کننده‌ی همرنگ دندان می‌تواند برای ترمیم قسمت از دست‌رفته‌ی دندان استفاده شود. اگر قسمت بزرگی از تاج دندان آسیب دیده باشد، از تاج مصنوعی یا کلاهک (کپ) استفاده خواهد شد.
- در صورتیکه ریشه‌ی دندان مشخص باشد باید دندان عصب کشی شود.
- آسیب به دندان‌های عقبی، مانند شکستگی کاسپ دندان، نیازمند عصب کشی و تاج (روکش) کامل است.
- آسیب‌های شدیدتر مانند نصف شدن دندان ممکن است باعث لزوم کشیدن دندان شود و به جای آن ایمپلنت دندان کاشته شود.
- دندانپزشک باید دندانی که دچار لق شدگی (لاکسیشن) شده را مجدداً محکم کند و در صورت نیاز دندان را عصب کشی کند.
- کودکان زیر 12 سال ممکن است نیازی به عصب کشی نداشته باشند چون دندان‌های آن‌ها هنوز در حال رشد هستند و ممکن است خود به خود ترمیم و درمان شوند. دندانپزشک دندان‌ها را بادقت بررسی خواهد کرد تا ببیند آیا نیاز به درمان دیگری دارند یا خیر.
- دندان کنده شده (اوالس شده) می‌تواند در صورت اقدام سریع مجدداً کاشته شود. باید فوراً به دندانپزشک یا اندودنتیست مراجعه کنید. اگر 30 الی 40 دقیقه بعد از آسیب درمان شوید، احتمال حفظ دندان بالا خواهد بود. هرچه بیش از این مدت طول بکشد احتمال حفظ دندان کاهش خواهد یافت. اگر دندان را پیدا کردید، قسمت تاج آن را بگیرید و به ریشه دست نزنید. دندانپزشک آن را در سوکت خود قرار خواهد داد و با اسپلینتی که به مدت چند هفته باقی خواهد ماند آن را محکم خواهد کرد و پس از آن ممکن است عصب کشی لازم داشته باشید.
- در برخی موارد، مانند پیدا نشدن دندان کنده شده یا عدم رساندن فوری آن به دندانپزشک، از راه‌های دیگر برای جایگزینی دندان استفاده خواهد شد؛ این راه‌ها شامل ایمپلنت دندان می‌باشد.
تا قبل از مراجعه به دندانپزشک، اگر دندان شکسته است، گاز یا آدامسی روی آن قرار دهید تا زبان، لثه یا گونه‌تان را زخم نکند. اگر دندانتان خارج شود و بیرون بیفتد، سعی کنید آن را داخل سوکتش قرار دهید و با فشار آرامی آن را در جای خود نگه دارید تا آن را قورت ندهید. سپس گاز مرطوب، چای کیسه‌ای یا پنبه به عنوان پد روی آن قرار دهید. اگر نمی‌توانید دندان را داخل سوکتش قرار دهید، آن را در شیر و آب دهانتان نگه دارید تا به دندانپزشک برسید.
دندان عقل
اگر در انتها و بالای دهانتان یا در قسمت دندان‌های آسیا درد دارید و دندان عقلتان را نیز دارید، احتمالاً وقت آن رسیده که این دندان را بکشید.
نکشیدن دندان عقل وقتی که در حال در آمدن است باعث درد زیادی خواهد شد. اگر دندان عقلتان آماده‌ی در آمدن باشد، متوجه قسمت حساس و احتمالاً قرمزی در انتهای دهان و اطراف دندان‌های آسیا خواهید شد.
این درد با ادامه‌ی رشد دندان عقل تشدید خواهد شد؛ مخصوصاً اگر کج یا افقی در بیاید. در چنین مواردی باعث فشار بر عصب‌ها و استخوان‌ها و همچنین دندان‌های مجاور خواهد شد.
همچنین ممکن است در صورتیکه دندان عقل بین دندان‌های مجاور و استخوان فک گیر بیفتد به صورت نهفته باقی بماند. به مرور زمان این امر تنها باعث ناراحتی و عوارض جانبی آزاردهنده، مانند: بوی بد دهان، احساس مزه‌ی بد در دهان در زمان جویدن غذا،قرمزی و تورم و مشکلات دیگر خواهد شد. دندان عقل نهفته در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث ایجاد کیست و حتی تومور شود.
درمان
معمولاً در مواردی باید دندان عقل را کشید که عبارتند از: عفونت یا بیماری لثه (بیماری پریودنتال) که دندان عقل را درگیر کرده باشد و پوسیدگی دندان در مواردی که دندان عقل کمی در آمده باشد.
حتماً برای خارج کردن دندان عقل به جراح دهان مراجعه کنید. سپس منتظر بمانید تا نوبتتان شود و در این مدت درد را با داروهای ضدالتهاب بدون نسخه و درمان‌های خانگی تسکین دهید. غرغره کردن آب نمک و روغن نارگیل می‌تواند باعث تسکین درد دندان عقل شود. اما تحقیقات زیادی در زمینه‌ی تأثیر روغن نارگیل وجود ندارد.
دندان قروچه (بروکسیسم)
اگرچه ممکن است تصور شما این باشد که دندان درد فقط به خاطر رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان و رشد سریع دندان‌ها بروز می‌کند (که معمولاً همینطور است)، اما می‌تواند ناشی از عادات بد دندانی، مانند دندان قروچه نیز باشد. ممکن است دچار دندان درد مربوط به مفصل تمپورومندیبولار (TMJ)، که مفصلی است که فک پایین را به جمجمه وصل می‌کند و امکان تکلم و غذا خوردن را فراهم می‌کند، شوید.
وقتی که فک یا دندان‌هایتان را روی هم می‌فشارید و همچنین فشار زیادی به عضلات فک وارد می‌کنید، باعث دندان درد یا احتمالاً اختلال TMJ یا TMD خواهید شد. اگر دچار سندرم TMJ هستید، دندانپزشک به شما اسپلینت دندانی خواهد داد تا فک پایین را جابجا و اصلاح کند. علاوه بر این مصرف غذاهای نرم و قرار دادن کمپرس گرم روی استخوان فک می‌تواند فشار را کاهش دهد.
درمان
اگر عادت به دندان قروچه دارید، در زمان خواب از گارد دهان استفاده کنید تا از دندان‌هایتان محافظت کنید. راه دیگر این است که غذاهای سرشار از ویتامین (سبزیجات دارای برگ سبز، ماهی، مغزیجات و …) مصرف کنید تا کمبود کلسیم جبران شود.
بایت غیرعادی
همانند دندان قروچه، بایت غیرعادی هم باعث سندرم TMJ خواهد شد. دندان‌های بالایی شما باید کمی جلوتر از دندان‌های پایینی قرار گیرند. اختلالات بایت یا مال‌اکلوژن زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های بالا و پایین نسبت به هم در وضعیت مناسبی قرار نداشته باشند.
بایت غیرعادی می‌تواند باعث مشکل یا ناراحتی در زمان گاز گرفتن یا جویدن غذا شود. مال‌اکلوژن بیشتر موروثی است و دلیل رایجی برای دندان درد نیست. با این حال ابتلا به این مشکل در هر دوره‌ای از زندگی ممکن است رخ دهد مخصوصاً بعد از یا حین استفاده از موارد زیر:
- مکیدن شست
- استفاده‌ی بیش از حد از پستانک
- محصولات دندانی با اندازه‌ی نامناسب
- از دست دادن بیش از حد دندان‌ها
- شلوغی دندان
بارداری
هورمون‌های بارداری باعث می‌شوند که نحوه‌ی مقابله‌ی بدن با باکتری‌ها تغییر کند که ممکن است باعث عفونت پریودنتال و تورم لثه و دندان شود.
درمان
چرخاندن آب نمک گرم (یک قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید) در دهان می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند و باعث تسکین شما شود. چندین دور محلول را در دهانتان بچرخانید و سپس آن را از دهانتان بیرون بریزید. اگر صورتتان متورم است، روی گونه‌تان کیسه یخ قرار دهید؛ این کار به کاهش درد و تورم کمک خواهد کرد.
دلایل دندان دردی که کمتر رایج هستند
بیماری‌های قلبی و سرطان ریه نیز می‌توانند منجر به دندان درد شوند. در برخی از موارد دندان درد می‌تواند زنگ خطر سکته‌ی قلبی باشد.
بیماری‌های قلبی و ریوی به خاطر محل عصب واگ ممکن است باعث دندان درد شوند. این عصب از مغز تا اندام‌های مختلف در بدنتان، از جمله قلب و ریه کشیده شده است. این عصب از فک عبور می‌کند.
مشکلات متعدد دیگری وجود دارند که حتی در صورت عدم تأثیر بر پالپ، باعث ایجاد دردی مانند دندان درد می‌شوند. این مشکلات عبارتند از:
- آبسه‌ی پریودنتال: تجمع چرک در لثه در اثر عفونت باکتریایی
- زخم بودن لثه
- تورم لثه در اطراف دندانی که می‌خواهد در بیاید، مثلاً وقتی که دندان عقل در می‌آید.
- سینوزیت: که گاهی اوقات باعث درد در اطراف فک بالا می‌شود.
- آسیب به مفصلی که فک را به جمجمه وصل می‌کند (مفصل تمپورومندیبولار).
چه موقع به دندان پزشک مراجعه کنم؟
در موارد زیر فوراً به دندانپزشک خود مراجعه کنید:
- دندان دردتان بیش از 1 یا 2 روز طول کشیده است.
- دندان دردتان شدید است.
- تب، گوش درد یا درد در زمان باز کردن دهان دارید.
تشخیص علت دندان درد
به منظور تشخیص علت دندان دردتان، ابتدا دندانپزشک سوابق پزشکی شما را بررسی کرده و شما را معاینه خواهد کرد. سؤالاتی درباره‌ی درد، از جمله اینکه کی شروع شده، شدت آن چقدر است، محل درد کجاست، چه چیزی درد را تشدید می‌کند و چه چیزی آن را تسکین می‌دهد، از شما پرسیده خواهد شد. دندانپزشک دهان، دندان‌ها، لثه‌ها، زبان، گلو، سینوس‌ها، گوش، بینی و گردن را معاینه خواهد کرد. ممکن است از تصویربرداری اشعه‌ی ایکس و سایر آزمایشات نیز استفاده شود.
پیشگیری از دندان درد
بهترین راه برای پیشگیری از دندان درد و مشکلات دیگر دهان و دندان این است که دندان‌ها و لثه‌ها را سالم نگه دارید. برای این کار باید:
- مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید؛ باید این خوراکی‌ها را گاهاً و فقط در وعده‌های غذایی مصرف کنید. اطلاعات بیشتری در زمینه‌ی کاهش مصرف شکر کسب کنید.
- روزی دوبار دندان‌هایتان را با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید؛ لثه‌ها و زبان را نیز با ملایمت مسواک بزنید.
- بین دندان‌ها را با کمک نخ دندان تمیز کرده و در صورت لزوم از دهانشویه استفاده کنید.
- سیگار نکشید. سیگار کشیدن می‌تواند باعث بدتر شدن برخی از مشکلات دندانی شود.
- حتماً مرتباً برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید، که بهتر است هربار به همان دندانپزشک مراجعه شود.
- فاصله‌ی بین چکاپ‌ها ممکن است بسته به میزان سلامت دندان‌ها و لثه‌های شما و احتمال ابتلا به مشکل در آینده، متفاوت باشد.
- دندان‌پزشکتان با توجه به سلامت کلی دهان و دندان شما، زمان مراجعه‌ی بعدی را مشخص خواهد کرد.
- کودکان باید هر 6 ماه برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنند تا پوسیدگی دندان به موقع تشخیص داد و درمان شود.
سؤالات متداول
دلیل دندان درد شبانه چیست؟
دلیل اصلی تشدید دندان درد در شب خوابیدن است. دراز کشیدن باعث می‌شود که خون بیشتری به طرف سر برود و فشار بیشتری به نواحی حساس، مانند دهان، وارد شود. ما در طول روز این درد ضربان‌دار را زیاد حس نمی‌کنیم، چون اکثراً ایستاده یا نشسته هستیم.
آیا دندان درد ناشی از دلایل مختلف می‌تواند خود به خود درمان شود؟
در حالیکه ممکن است در برخی موارد دندان درد خود به خود برطرف شود، اما معمولاً به درمان نیاز دارد.
در چه مواردی دندان درد نشانه‌ی مشکلی جدی است؟
- اگر دندان درد بیش از 2 روز طول بکشد.
- اگر دندان درد شدید باشد.
- اگر تب، گوش درد یا درد در زمان باز کردن دندان داشته باشید.
آیا ممکن است دندان درد خود به خود برطرف شود؟
برخی از دندان دردهایی که مربوط به اطراف دندان هستند (نه داخل دندان) بدون مراجعه به دندانپزشک نیز بهبود می‌یابند. درد ناشی از تحریک موقتی (قرمزی) لثه بعد از چند روز برطرف خواهد شد. اگر دندان‌هایتان حساس هستند غذاهای نرم مانند تخم‌مرغ و ماست بخورید و از خوردن شیرینی‌جات و غذاهای یخ یا داغ خودداری کنید.
آیا استرس می‌تواند باعث درد عصبی دندان شود؟
استرس می‌تواند باعث شود که دندان‌ها و فک‌هایتان را روی هم بفشارید. این امر می‌تواند منجر به دندان‌درد یا TMJ شود.
آیا دندان درد نشانه‌ی اضطراب است؟
بله. دندان درد ناشی از اضطراب همانند دندان درد ناشی از استرس است. بسیاری از افراد در زمان عصبانیت دندان‌هایشان را روی هم فشار می‌دهند و گاهی اوقات این کار غیر ارادی است. اضطراب ممکن است باعث شود که رسیدگی به دندان‌هایتان را نادیده بگیرید و این امر منجر به پوسیدگی دندان خواهد شد.
چه چیزی باعث می‌شود که دندان‌های یک طرف دهانم درد بکنند؟
دو مورد از محتمل‌ترین دلایل این است که یا دچار حساسیت دندان شده‌اید و یا یکی از دندان‌هایتان شکسته یا عفونت کرده است.
