دندان خرگوشی یا دندان باک به حالتی گفته می‌شود که دندان‌های جلویی فک نسبت به دندان‌های پایینی بیش از اندازه جلو زده باشند. این عارضه در بسیاری از افراد باعث پایین آمدن اعتمادبه‌نفس می‌شود. خوشبختانه با پیشرفت علم و تکنولوژِی در زمینه دندانپزشکی می‌توان دندان خرگوشی را به طور کامل اصلاح نمود. ارتودنسی یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای درمان این عارضه می‌باشد. دندانپزشک به شما کمک می‌کند تا بهترین روش برای درمان دندان‌های خرگوشی را انتخاب نمایید.
دندان خرگوشی چیست؟
دندان خرگوشی نوعی نامرتبی دندانی است و زمانی رخ می‌دهد که دندان‌های جلویی فک بالا بسیار جلوتر از دندان‌های پایینی قرار می‌گیرند. در برخی موارد دندان‌پزشکان یا متخصصین ارتودنسی به این حالت اکلوزال یا مال‌اکلوژن می‌گویند. این اصطلاحات به‌نوعی نامرتبی را توصیف می‌کند که باعث می‌شود دندان‌ها به‌صورت غیرطبیعی بر روی‌هم قرار بگیرند و یا اصلاً به هم نرسند.
به طور معمول دندان‌های پیشین فک بالا باید کمی جلوتر از دندان‌های پایینی قرار بگیرند و دندان‌های آسیاب در شیارهای دندان‌های آسیاب چفت شوند. متخصص ارتودنسی دندان‌های خرگوشی را به‌عنوان مال‌اکلوژن کلاس دو دسته بندی می‌کند. مال‌اکلوژن دندان‌ها یک پدیده تقریباً رایج است و بر طبق مطالعات بیش از 56% افراد در سراسر جهان را درگیر می‌نماید.
علت‌های بروز دندان خرگوشی چیست؟
دانستن علت بروز دندان خرگوشی به شما یا فرزندتان که از آندربایت رنج می‌برد کمک می‌کند تا از بروز این عارضه جلوگیری کرده و دیگر به درمان و اصلاح دندان‌ها نیازی نداشته باشید.
از دلایل اصلی ایجاد دندان خرگوشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در بسیاری از موارد دندان خرگوشی ناشی از ژنتیک و وراثت می‌باشد. اگر یک یا هر دو والد دارای مال‌اکلوژن باشند احتمال این که کودک آن‌ها نیز دچار دندان خرگوشی شود افزایش می‌یابد.
مکیدن طولانی‌مدت و مداوم انگشت شست و پستانک به‌خصوص بعد از سن 3 یا 4 سالگی باعث می‌شود تا فشار زیادی به دندان‌ها و فک وارد شده و دندان‌ها نامرتب شوند.
زبان زدن به دندان ها (Tongue thrusting ) به حالتی گفته می‌شود که فرد بنا به عادت زبان خود را به پشت دندان‌ها فشار می‌دهد. این فشار مداوم باعث می‌گردد تا دندان‌ها به سمت جلو متمایل شوند.
آسیب‌دیدگی دندان‌ها و فک می‌تواند باعث به‌هم‌خوردگی تراز دندان‌ها و نامرتبی آن‌ها شود و احتمال خرگوشی شدن دندان‌ها را افزایش دهد.
جویدن شدید ناخن‌ها باعث می‌شود تا فشار زیادی به دندان‌های جلویی وارد شده و دندان به سمت جلو متمایل گردند.
عادت جویدن مواد غیرخوراکی مانند مداد و خودکار فشار زیادی به دندان وارد می‌کند. به‌مرورزمان این عادت باعث خرگوشی شدن دندان‌ها خواهد شد.
بی‌نظمی در تعداد دندان‌ها یا فاصله بین آن‌ها می‌تواند بر تعادل و تراز قوس‌های دندانی تأثیر بگذارد. افتادن برخی دندان‌ها باعث می‌شود تا دندان کناری حرکت کرده و به سمت جلو متمایل شوند. به همین صورت، شلوغ بودن دندان‌ها نیز باعث می‌گردد تا به دندان‌های دیگر فشار زیادی وارد شده و دچار مال‌اکلوژن شوند.
در این عارضه فرد به‌صورت ناخواسته و از روی عادت در طول شب و در هنگام خواب دندان‌های خود را بر روی‌هم می‌سابد. فشار اضافه ناشی از این ساییدگی باعث به‌هم‌ریختگی و نامرتبی دندان‌ها می‌شود.
دندان‌های نهفته یا دندان‌هایی که فرم غیرطبیعی دارند می‌توانند نحوه رشد و تراز دیگر دندان‌ها را مختل نمایند و باعث ایجاد دندان خرگوشی شوند.
مشکلات ناشی از دندان خرگوشی چیست؟
درصورتی‌که دندان خرگوشی برای مدت طولانی نادیده گرفته شود می‌تواند آسیب زیادی به‌سلامت و زیبایی دندان‌ها وارد کند. اما دندان خرگوشی کوچک و سطحی آسیب قابل‌توجهی به‌سلامت فرد نخواهد رساند.
درمان‌نکردن دندان خرگوشی می‌تواند منجر به بروز موارد زیر شود:
- مشکلات تنفسی
- سختی یا درد در هنگام جویدن مواد غذایی که در طولانی‌مدت باعث مشکلات گوارشی می‌شود.
- بیماری‌های لثه
- تغییر ساختار صورت
- درد فک یا سندروم گیجگاهی فکی
- پوسیدگی و کرم‌خوردگی دندان‌ها
- بروز اختلال در تکلم
- تأثیر بر روی اعتمادبه‌نفس فرد
مراجعه به دندانپزشک
دندان خرگوشی را می‌توان در طول یک چکاپ ساده دندانپزشکی تشخیص داد. برای بررسی هرگونه نامرتبی در دهان، دندانپزشک درحالی‌که فرد دندان‌های عقبی را بر روی‌هم قرار داده است، به کمک یک آبسلانگ هر گونه را به سمت عقب کشیده و وضعیت دندان‌ها را بررسی می‌نماید.
در زمان تشخیص دندان خرگوشی، دندانپزشک در ابتدا دندان‌ها را معاینه کرده و در برخی موارد برای بررسی ساختار و فرم آن‌ها از دهان عکس اشعه ایکس و قالب می‌گیرد. به کمک این قالب می‌توان نحوه روی‌هم قرارگرفتن دندان‌ها، وجود دندان خرگوشی و نحوه درمان مناسب آن را تشخیص داد.
در برخی موارد ممکن است دندانپزشک فرد را به یک متخصص ارتودنسی که در زمینه اصلاح نامرتبی دندان‌ها و مال‌اکلوژن تخصص دارد ارجاع دهد.
روش‌های درمان و اصلاح دندان خرگوشی
هیچ روش ثابتی برای درمان دندان خرگوشی وجود ندارد چرا که فرم دندان‌ها، سایز آن‌ها و ساختار فک در هر فرد متفاوت می‌باشد.
به همین دلیل دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی باید مناسب‌ترین روش درمان را باتوجه‌به نیازهای هر فرد تشخیص دهد.
بریس
بریس ها برای مدت طولانی یکی از محبوب‌ترین روش‌ها برای درمان و اصلاح هرگونه مال‌اکلوژن از جمله تراز نبودن فک و دندان خرگوشی بوده‌اند.
بیشتر افراد در دوران کودکی یا نوجوانی از بریس استفاده می‌کنند؛ اما بزرگسالان نیز می‌توانند از مزایای این روش بهره ببرند. در این روش براکت‌ها و سیم بر روی دندان چسبانده شده و سپس دندان‌ها توسط یک سیم به یکدیگر متصل می‌شوند. این سیم به طور مرتب سفت می‌شود تا به‌صورت مداوم به دندان‌ها فشار وارد کرده و آن‌ها را در پوزیشن صحیح قرار دهد.
در موارد شدید برای اصلاح دندان خرگوشی از بریس به همراه اپلاینس یا جراحی استفاده می‌شود. برای اصلاح این عارضه گاهی باید به مدت 2 سال یا بیشتر از بریس استفاده نمود. در برخی موارد در صورت لزوم برای ایجاد فضای بیشتر یک یا چند دندان فرد کشیده می‌شود.
کشیدن دندان
درصورتی‌که خرگوشی شدن دندان‌ها ناشی از کرودینگ یا شلوغی دندان‌ها باشد، برای اصلاح آن باید یک یا چند دندان فرد کشیده شوند. کشیدن یک یا چند دندان کمک می‌کند تا فضای لازم برای صاف و مرتب‌شدن دیگر دندان‌ها ایجاد گردد. با تراز شدن صحیح دندان‌ها فک نیز به حالت نرمال و طبیعی خود باز می‌گردد.
گسترش‌دهنده کام
از گسترش‌دهنده کام به طور معمول برای کودکان یا نوجوانانی که فک بالایی آن‌ها برای رشد دندان‌های دائمی کوچک می‌باشد استفاده می‌کنند. این وسیله از دو گسترش‌دهنده کام تشکیل شده است که به دندان‌های آسیاب بالایی متصل می‌شوند و به کمک یک پیچ به‌مرورزمان از هم فاصله گرفته و کام را بازتر می‌نمایند.
اینویزیلاین
از اینویزیلاین برای درمان مال‌اکلوژن‌های خفیف در نوجوانان و بزرگسالان استفاده می‌شود. در این روش نوعی الاینر شفاف که بر اساس قالب دندان‌های شما ساخته شده است بر روی دندان‌ها قرار گرفته و به‌مرورزمان باعث تغییر پوزیشن آن‌ها می‌شود. اینویزیلاین ها گران‌تر از براکت‌های سنتی دندان می‌باشند؛ اما با استفاده از آن‌ها نیاز به مراجعه متعدد به مطب دندانپزشک کاهش می‌یابد.
ونیر
ونیرها یک روش مؤثر و محبوب برای اصلاح دندان‌های خرگوشی محسوب می‌گردند. ونیرها روکش‌های نازکی هستند که بر اساس فرم دندان‌های شما ساخته شده و ظاهر بسیار طبیعی دارند. این روکش‌ها به‌صورت مستقیم بر روی سطح بیرونی دندان می‌چسبند و باعث می‌شوند تا دندان‌های نامرتب و لب پر شده صاف و منظم به نظر برسند. همچنین می‌توانند دیگر مشکلات ظاهری دندان‌ها مانند تغییر رنگ و یا داشتن فاصله میان دندان‌ها را اصلاح نمایند.
ونیرها یک روش درمانی غیرتهاجمی به‌حساب می‌آیند و برای درمان و اصلاح دندان‌های خرگوشی یک گزینه عالی محسوب می‌شوند. این پروسه با چسباندن روکش به سطح دندان انجام می‌شود و به جراحی دیگری نیازی ندارد. علاوه بر این پروسه چسباندن روکش‌های سرامیکی بسیار سریع انجام شده و می‌توانید بلافاصله بعد از اتمام آن فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرید.
باندینگ دندان
باندینگ دندان یک روش مؤثر برای درمان و اصلاح دندان خرگوشی خفیف یا متوسط می‌باشد.
در طول این روش دندانپزشک یک ماده رزینی هم رنگ دندان را بر روی سطح دندان می‌چسبانند و با فرم‌دادن آن باعث بهبود ظاهر و نظم دندان‌ها می‌شود. برای اصلاح دندان‌های خرگوشی می‌توان با قراردادن رزین بر روی دندان‌های کوچک‌تر به آن‌ها حجم داده و کمک کنیم تا با دندان‌های اطراف خود تراز بیشتری داشته باشند.
باندینگ دندان یک پروسه سریع و نیمه تهاجمی است که نتایج فوری در بر دارد. اما برای موارد شدید دندان خرگوشی مناسب نمی‌باشد. در این موارد باید از درمان‌های ارتودنسی مانند بریس استفاده نمود.
جراحی فک
برای درمان و اصلاح مال‌اکلوژن‌های شدید و همچنین اصلاح ارتباط میان فک بالا و پایین در افرادی که به طور کامل رشد کرده‌اند از جراحی فک استفاده می‌شود.
در طول این جراحی، جراح فک و دهان برای ایجاد تراز و تعادل میان فک بالا و پایین پوزیشن و حالت آن‌ها را تغییر می‌دهد. این جراحی شامل بریدن و تغییر حالت استخوان فک و در برخی موارد جینوپلاستی می‌گردد.
روش‌های پیشگیری از بروز دندان خرگوشی
اگرچه برخی از عوامل ایجادکننده دندان خرگوشی مانند ژنتیک غیرقابل‌کنترل می‌باشند اما می‌توان با انجام برخی اقدامات احتمال بروز این عارضه را کاهش داد:
- عادت‌ها و رفتارها دهانی: پرهیز از مکیدن شست و استفاده از پستانک و شیشه شیر برای مدت طولانی می‌تواند تا حدود زیادی از بروز دندان خرگوشی جلوگیری نماید. این رفتارها فشار زیادی به فک و دندان‌های درحال‌رشد وارد کرده و باعث ناهماهنگی آن‌ها می‌شوند.
- معاینه ارتودنسی زودهنگام: توصیه می‌شود تا رشد فک و دندان‌های کودک تا سن 7 سالگی توسط متخصص ارتودنسی بررسی شود. تشخیص زودهنگام مشکلات ارتودنسی مانند دندان خرگوشی امکان درمان سریع و زودهنگام این بیماری‌ها را فراهم کرده و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر را کاهش می‌دهد.
- وضعیت و حالت دهانی مناسب: حفظ حالت دهانی مناسب مانند قراردادن زبان در سقف دهان و یا بستن لب‌ها در هنگام استراحت به رشد و حفظ تعادل فک و دندان‌ها کمک می‌کند.
- بهداشت دهان: رعایت بهداشت کامل دهان که شامل مسواک‌زدن، استفاده از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک می‌شود به حفظ سلامت دهان و دندان و جلوگیری از بروز مشکلات دندانی کمک می‌نماید.استفاده از محافظ دهان در هنگام ورزش‌کردن: استفاده از یک محافظ دندان مناسب در هنگام شرکت‌کردن در ورزش‌های رزمی یا فعالیت‌هایی که امکان آسیب‌دیدن دهان و دندان‌ها در آن زیاد می‌باشد، از دندان‌ها محافظت کرده و خطر آسیب‌دیدگی دندان‌ها را کاهش می‌دهد.
هزینه درمان و اصلاح دندان خرگوشی
بسته به‌شدت و پیچیدگی شرایط، درمان این عارضه در کمترین حالت 6 ماه زمان می‌برد. بر همین اساس هزینه درمان و اصلاح دندان‌های خرگوشی نیز باتوجه‌به روش درمان، تعداد جلسات موردنیاز و موارد این‌چنینی در هر فرد متفاوت می‌باشد.
به همین دلیل هزینه دقیق اصلاح دندان‌های خرگوشی بعد از معاینه توسط دندانپزشک محاسبه می‌شود. برای اطمینان از مناسب‌بودن روش‌های درمان و همچنین تخمین هزینه‌ها می‌توانید با مشاورین ما در مرکز دندانپزشکی پرشین تماس بگیرید.
سؤالات متداول
اصلاح دندان‌های خرگوشی چقدر زمان می‌برد؟
مدت‌زمان موردنیاز برای اصلاح دندان خرگوشی بسته به روش درمان آن متفاوت می‌باشد. بسته به نیازهای درمانی اولیه و اساسی شما، ممکن است این زمان تا 2 سال نیز طول بکشد. به عنوان مثال، درمان در برخی موارد مانند استفاده از بریس یا عمل جراحی یا ترکیبی از دیگر روش‌ها ممکن است ماه‌ها تا حتی چند سال طول بکشد.
دندان خرگوشی را باید در چه سنی درمان نمود؟
باید بدانید که اغلب ناهنجاری‌های دندانی مانند دندان خرگوشی از سن 6 یا 7 سالگی قابل‌تشخیص می‌باشد و به طور معمول در بازه سنی 8 تا 14 سالگی درمان می‌شود.
آیا دندان خرگوشی باعث درد می‌شود؟
ممکن است این عارضه در هنگام گازگرفتن و جویدن مواد غذایی باعث بروز درد شود.
آیا می‌توان دندان خرگوشی را بدون استفاده از بریس اصلاح نمود؟
در برخی موارد دندان خرگوشی خفیف را می‌توان به کمک روش‌های درمانی جایگزین مانند الاینرهای شفاف، روکش و باندینگ اصلاح نمود. اما برای اصلاح موارد شدیدتر به بریس و دیگر درمان‌های ارتودنسی نیاز است.
آیا ممکن است دندان خرگوشی باعث بروز اختلال در تکلم شود؟
بله در برخی موارد دندان خرگوشی باعث بروز سختی و اختلال در صحبت‌کردن می‌شود.
آیا می‌توان در دوران ارتودنسی برای اصلاح دندان خرگوشی به طور طبیعی غذا خورد؟
اگرچه عادت به غذاخوردن با وجود بریس و الاینر کمی زمان می‌برد؛ اما بیشتر افراد با دندان خرگوشی می‌توانند به طور طبیعی غذا بخورند. اگرچه بهتر است در این دوران از مصرف مواد غذایی سفت و چسبناک که ممکن است به بریس آسیب برسانند و یا روند درمان را مختل نمایند پرهیز کنید.
آیا برای اصلاح دندان خرگوشی به کمک بریس محدودیت سنی وجود دارد؟
خیر هیچ محدودیت سنی برای درمان دندان خرگوشی به کمک بریس وجود ندارد و هم کودکان و هم بزرگسالان می‌توانند برای مرتب‌کردن دندان‌های خود از بریس استفاده کنند.
آیا می‌توان بعد از بریس برای حفظ فرم دندان‌ها از ریتینر ارتودنسی استفاده نمود؟
بله در اغلب موارد بعد از بریس برای حفظ تراز و فرم دندان‌ها از ریتینر استفاده می‌شود. استفاده از ریتینرها طبق دستور متخصص ارتودنسی به جلوگیری از برگشت دندان‌ها به موقعیت اولیه خود کمک می‌کند.
آیا درمان دندان خرگوشی بر روی توانایی تمیزکردن دندان‌ها تأثیر می‌گذارد؟
ممکن است در ابتدا تمیزکردن اطراف بریس و الاینرها کمی سخت باشد؛ اما دندانپزشک شما را در خصوص نحوه مراقب و تمیزکردن دندان‌ها راهنمایی می‌کند و وسایلی را که به تمیزکردن بهتر دندان‌ها کمک می‌کنند به شما معرفی خواهد کرد.
چه مدت یک‌بار باید برای تنظیم ارتودنسی به دندانپزشک مراجعه نمود؟
به طور معمول باید هر 4 تا 6 هفته یک‌بار برای تنظیم سیم‌های ارتودنسی به دندانپزشک مراجعه نمود. مراجعه مرتب به دندانپزشک برای اطمینان از این که بریس ها به طور مؤثری دندان‌ها را مرتب می‌کنند ضروری می‌باشد.
آیا اصلاح دندان خرگوشی به بهبود سلامت دهان کمک می‌کند؟
بله اصلاح این عارضه به بهبود سلامت دهان کمک می‌نماید. تمیزکردن دندان‌های مرتب ساده‌تر می‌باشد و از تجمع پلاک و بروز بیماری‌های لثه جلوگیری می‌کند.
آیا با وجود داشتن دیگر مشکلات دندانی می‌توان دندان خرگوشی را اصلاح نمود؟
بله حتی با وجود مشکلات دندانی دیگر مانند بیماری‌های لثه و پوسیدگی می‌توان دندان خرگوشی را اصلاح نمود. اگرچه برای ایجاد یک‌پایه مناسب برای ارتودنسی باید در ابتدا دیگر بیماری‌های دهان را درمان کرد.
آیا با وجود دیابت می‌توان دندان خرگوشی را درمان نمود؟
بله افراد مبتلا به دیابت می‌توانند دندان خرگوشی خود را از طریق ارتودنسی درمان نمایند؛ اما باید قبل از اقدام به درمان این موضوع را به دندانپزشک خود اطلاع دهند. زیرا مشورت‌کردن و کمک‌گرفتن از یک متخصص غدد و پزشک مراقبت‌های اولیه برای کاهش خطرات و بهبود روند درمان ضروری می‌باشد.
